Bəşəriyyətin Ən Bahalı Texniki Möcüzəsi Niyə Hamını Təəccübləndirir?

Beynəlxalq Kosmik Stansiya (BKS, ISS): İnsanlığın Texniki Möcüzəsi

Bəşəriyyətin ən bahalı texniki möcüzəsi olan Beynəlxalq Kosmik Stansiya (ISS), yer üzündən yuxarıda, kosmosda üzən bir şah əsərdir. 2030-cu ildə təqaüdə çıxacaq bu stansiya, həm rekord qiyməti, həm də insanlığın interplanetar arzusunu formalaşdırması ilə tarixə düşüb.

Layihənin Dəyəri və Rekordlar

Avropa Kosmik Agentliyinin (ESA) hesablamalarına görə, stansiyanın tikintisi təxminən 100 milyard avroya (təxminən 198 milyard manat) başa gəlib. Digər mənbələr isə ümumi xərclərin 150 milyard dolları (təxminən 255 milyard manat) keçdiyini bildirir. Bu rəqəm bir çox ölkənin illik ümumi daxili məhsulundan daha yüksəkdir. NASA-nın 2021-ci il hesabatına əsasən, stansiyanın illik əməliyyat və texniki xidmət xərcləri 3 milyard dollar (təxminən 5.1 milyard manat) təşkil edir, bu xərclər tərəfdaş ölkələr arasında bölüşdürülür.

Çətinliklər və Büdcə Artımı

ISS layihəsi 1984-cü ildə başlanıb və 1998-ci ildə orbital tikinti işləri ilə davam edib. İlk astronavtlar isə 2000-ci ildə stansiyada məskunlaşıb. Bununla belə, layihə ciddi büdcə artımları ilə üzləşib. Əvvəlcə 8 milyard dollar (təxminən 13.6 milyard manat) kimi təqdim olunan büdcə 1990-cı ilə qədər 120 milyard dollara (təxminən 204 milyard manat) çatmışdı. Dizayn dəyişiklikləri, texniki problemlər və əmək xərclərinin artması layihənin xərclərini daha da artırıb.

Texniki Çətinliklər və İnsan Faktoru

Layihənin qarşısında duran ən böyük problemlərdən biri həyat dəstəyi sistemlərinin mürəkkəbliyi və avadanlıqların tez-tez sıradan çıxması idi. Məsələn, Rusiyanın Soyuz nəqliyyat vasitələri keyfiyyət standartlarını ödəmədiyi üçün NASA əlavə 1.5 milyard dollar (təxminən 2.55 milyard manat) xərcləyərək yeni sistemlər hazırlamaq məcburiyyətində qaldı. Hər bir gecikmiş ay layihəyə əlavə 100 milyon dollar (təxminən 170 milyon manat) xərclər gətirirdi.

İnsanlığa Təsiri və Gələcək

ISS yalnız texniki nailiyyət deyil, həm də insanlığın kosmosdakı gələcəyinə dair ümidlər yaratmış bir layihədir. Stansiya müxtəlif ölkələrdən gələn astronavtların əməkdaşlıq etdiyi bir platforma olaraq bəşəriyyətin birliyini təmsil edir. 2030-cu ildə stansiyanın sökülməsi SpaceX tərəfindən həyata keçiriləcək və bu proses özü də təxminən 1 milyard dollara (təxminən 1.7 milyard manat) başa gələcək. Stansiyanın mirası isə insanlığın kosmosdakı ilk böyük addımı kimi qalacaq.