Chandra teleskopunun Cassiopeia A supernovası üzərindəki araşdırması

NASA-nın Chandra X-ray teleskopu, Cassiopeia A (Cas A) adlı supernova qalıqları üzərində apardığı uzunmüddətli müşahidələr nəticəsində ulduzun partlamadan öncəki son anlarında baş verən daxili dəyişiklikləri ortaya çıxarıb. Bu müşahidələr, supernovaların necə formalaşdığını daha dərindən anlamağa kömək edir.

Əsas tapıntılar

Cassiopeia A supernovası təxminən 11300 il əvvəl baş verib. Bu ulduzun kütləsi 15-20 günəş kütləsi arasında olub və ehtimal ki, qırmızı supernəhəng idi. Lakin bəzi alimlər onun Wolf-Rayet növü olduğunu təxmin edirlər. Ulduzun dəmir nüvəsi formalaşdıqdan sonra cazibə qüvvəsi üstünlük təşkil edib və partlayış baş verib. Bu partlayışın işığı 1660-cı illərdə Yerə çatıb, lakin müşahidə qeydləri mövcud deyil.

Yeni araşdırmanın nəticələri

Meiji Universitetindən Toshiki Sato və onun komandası, Chandra teleskopunun məlumatlarını güclü kompüter modelləri ilə birləşdirərək supernovanın daxili strukturunda partlamadan əvvəl baş verən prosesləri araşdırıblar. Alimlər aşkar ediblər ki, partlayışdan qısa müddət əvvəl ulduzun daxili qatlarında böyük miqdarda silikon xaricə, neon isə daxilə doğru hərəkət edib. Bu, "qabıq birləşməsi" adlanan proseslə izah edilir.

"Bu tədqiqat göstərir ki, Cas A-nın partlamasından qısa müddət əvvəl, böyük miqdarda silikon zəngin material qonşu neon zəngin təbəqəyə sızıb," deyə Kyoto Universitetindən Kai Matsunaga bildirib. Bu proses ulduzun daxili strukturunda qeyri-bərabər paylanmalara səbəb olub və əvvəllər nəzəriyyə kimi mövcud olan bu fenomen ilk dəfə müşahidə edilib.

Supernovaların qeyri-simmetrik təbiəti

Uzun müddət ərzində alimlər supernovaların simmetrik partlamalar olduğunu düşünürdülər. Lakin bu araşdırma bunun əksini göstərir. Daxili proseslərin yaratdığı qeyri-simmetriya, partlayışdan sonra qalan neytron ulduzların yüksək sürətlə hərəkət etməsini də izah edə bilər.

Nəticə

Bu araşdırma, supernovanın partlamasından əvvəl ulduzun daxili strukturlarında baş verən proseslərə dair unikal məlumatlar təqdim edir. Alimlər qeyd edirlər ki, bu dəyişikliklər ulduzun taleyini dəyişərək onun partlamasına səbəb ola bilər. "Astronomiyada uzun müddət ulduzların daxili strukturunu öyrənmək bir xəyal idi," tədqiqatçılar bildiriblər. Bu iş, supernovaların daha yaxşı anlaşılmasına əhəmiyyətli bir töhfə verir.