Çin şirkəti DeepSeek ötən həftə yeni nəsil böyük dil modeli (LLM) olan R1-i təqdim edərək texnologiya dünyasında geniş rezonans yaratdı. Bu model yalnız ABŞ-ın qabaqcıl texnologiyaları ilə rəqabət aparmaqla kifayətlənmədi, həm də daha az xərclə yaradılıb və açıq mənbə (open-source) kimi təqdim edildi. Bu, süni intellekt sahəsində böyük bir dönüş nöqtəsi hesab olunur.

DeepSeek-in təqdimatı ABŞ texnologiya sektorunda ciddi təsirə səbəb oldu. ABŞ səhm bazarı 1 trilyon dollar itirdi, keçmiş prezident Donald Tramp isə bunu "xəbərdarlıq siqnalı" adlandırdı. Süni intellektlə bağlı qlobal müzakirələr yenidən alovlandı. Məşhur Silikon Vadisi investoru Mark Andreessen Twitter-də yazdı: "DeepSeek R1 — gördüyüm ən təsir edici irəliləyişlərdən biridir və açıq mənbə modeli olaraq bu, dünyaya qiymətsiz bir töhfədir."

İnnovasiyanın əsas məqamları

DeepSeek yalnız yeni texnologiya təqdim etməklə kifayətlənmədi, həm də R1 və əvvəlki V3 modelinin yaradılma detallarını ictimaiyyətə açıqladı. Bu, süni intellekt modellərinin inkişaf etdirilməsinin düşündüyümüzdən daha asan ola biləcəyini göstərdi. Şirkət bu addımı ilə dünya lideri laboratoriyalarla eyni səviyyəyə gəldi və rəqabəti daha da qızışdırdı.

Çin texnologiya nəhəngi Alibaba, DeepSeek-in təqdimatından sonra öz yeni modeli olan Qwen-i elan etdi. Eyni zamanda, ABŞ-da yerləşən AI2 institutu da Tulu adlı modelinin yenilənmiş versiyasını təqdim etdi. Hər iki şirkət öz modellərinin DeepSeek-in R1 modelini üstələdiyini iddia edir. OpenAI-nin baş direktoru Sam Altman isə R1-in "qiymətinə görə təsirli" olduğunu etiraf etsə də, daha inkişaf etmiş modellər təqdim edəcəklərini vəd etdi. OpenAI həmçinin ABŞ dövlət qurumları üçün xüsusi olaraq hazırlanmış ChatGPT Gov versiyasını təqdim etdi. Bu addım, Çin mənşəli tətbiqlərin məlumat təhlükəsizliyi ilə bağlı narahatlıqlara cavab idi.

R1 modelinin üstünlükləri və zəif tərəfləri

DeepSeek-in R1 modeli xüsusilə riyaziyyat və proqramlaşdırma sahələrində yüksək nəticələr göstərir. Bu sahələrdə cavabların qiymətləndirilməsi nisbətən asan olduğundan, avtomatlaşdırılmış alqoritmlərdən istifadə olunub. Lakin daha yaradıcı və subyektiv məsələlərdə insan müdaxiləsinə ehtiyac hələ də qalır. Çin bu sahədə üstünlük qazanır, çünki STEM sahəsində ixtisaslaşmış mütəxəssislərin sayı daha çoxdur və məlumat toplama xərcləri daha aşağıdır.

İqtisadi səmərə və texnoloji irəliləyişlər

DeepSeek, R1 modelini inkişaf etdirmək üçün iki əsas mərhələdən keçib. Əsas mərhələdə V3 modeli "çoxsaylı token proqnozlaşdırılması" (multitoken prediction) texnikası ilə təlim keçib. Bu, təlim prosesini həm daha ucuz, həm də daha dəqiq edib. Daha sonra avtomatlaşdırılmış post-təlim mərhələsində R1-Zero modeli AlphaGo oyununda istifadə olunan metodlara bənzər şəkildə "səhv və düzəliş" yanaşması ilə inkişaf etdirilib. İnsan tərəfindən verilən kiçik bir məlumat dəstindən istifadə edərək, son R1 modeli yaradılıb.

DeepSeek həmçinin məlumatların toplanması və təlim üçün istifadə olunan texniki avadanlıqları optimallaşdırmaqla xərcləri azaltmağa nail olub. Şirkət, NVIDIA çiplərini daha effektiv şəkildə proqramlaşdırmaq üçün assembler səviyyəsində işlər görüb. Bu yanaşma digər şirkətlər üçün də nümunə ola bilər.

Süni intellektdə yeni dövrün başlanğıcı

DeepSeek-in uğuru süni intellekt sahəsində yeni bir dövrün başlanğıcını qoyur. R1 modelinin açıq mənbə kimi təqdim edilməsi daha çox startap və kiçik şirkətlərə bu sahədə rəqabət aparmaq imkanı yaradır. Bu, texnologiya nəhənglərinin monopoliyasını sarsıda bilər. Ekspertlər hesab edir ki, yaxın gələcəkdə R1 səviyyəsində olan daha çox pulsuz və açıq mənbə modelləri təqdim ediləcək.

DeepSeek-in uğuru yalnız texnologiya sahəsində deyil, həm də qlobal iqtisadiyyatda və süni intellektin gələcək inkişafında ciddi təsir göstərəcək. Bu, süni intellekt texnologiyalarında daha ədalətli və rəqabətli bir mühitin yaranmasına səbəb ola bilər.