DeepMind süni intellekt texnologiyası ilə İsveçrə Plazma Mərkəzi (EPFL) əməkdaşlıq edərək, nüvə fusion plazmasının idarə olunmasında yeni bir addım atıb. Nüvə fusion, ulduzların enerji mənbəyidir və yer üzündə təmiz, məhdudiyyətsiz enerji istehsalı potensialına malikdir. Tokamak adlı cihazda plazma idarə olunması isə bu sahədəki ən böyük çətinliklərdən biridir.

Dərin Öyrənmə ilə Plazma İdarəsi

DeepMind və EPFL tərəfindən hazırlanan dərin gücləndirici öyrənmə sistemi, plazmanı idarə etmək üçün tokamakın maqnit bobinlərini avtomatik şəkildə idarə edə bilir. Bu sistem plazmanı sabit saxlayır və onun müxtəlif formalarda “heykəllənməsinə” imkan yaradır. Bu proses, plazmanın müxtəlif şəraitlərdə necə reaksiya verdiyini araşdırmağa kömək edir və nüvə fusion reaktorlarının daha yaxşı anlaşılmasını təmin edir.

Tədqiqatın Əsas Nailiyyətləri

Araşdırma Nature jurnalında dərc edilib və Variable Configuration Tokamak (TCV) üzərində aparılıb. Sistem, plazmanı sabit saxlayaraq onun müxtəlif formalarını yaratmağa qadirdir. Məsələn, “qar dənəsi” forması plazmanın divarlarla təmas nöqtələrini artıraraq soyutma xərclərini azalda bilər. Həmçinin, ITER adlı növbəti nəsil tokamak üçün nəzərdə tutulmuş plazma formalarını da uğurla simulyasiya edib.

Çətinliklərin Aşılması

Tokamak üzərində tədqiqatlar zaman məhdudiyyətləri və yüksək xərclər səbəbindən çətinliklər yaradır. EPFL tərəfindən hazırlanan simulyatorlar bu çətinlikləri aradan qaldırmağa kömək edir. Simulyatorlar, plazma dinamikasını modelləşdirərək dərin öyrənmə sisteminin təlimində istifadə olunub. Real TCV cihazında doğrulama aparılaraq nəticələr təsdiqlənmişdir.

Gələcək Perspektivlər

Bu tədqiqat süni intellektin kompleks sistemlərin idarə olunmasında potensialını nümayiş etdirir. Reinforcement learning texnologiyası, təkcə enerji sahəsində deyil, həm də fərdi tibbi müalicə və sənaye proseslərində tətbiq edilə bilər. May 2024-də təqdim olunan TORAX adlı yeni açıq mənbəli plazma simulyatoru, tədqiqatçılara daha dəqiq və sürətli modelləşdirmə imkanları verərək tokamak dizaynını və optimizasiyasını inkişaf etdirəcək.

DeepMind və EPFL-nin bu uğurlu əməkdaşlığı, AI texnologiyasının elmi araşdırmalarda necə dönüş nöqtəsi ola biləcəyini göstərir.