Süni intellekt tibbdə böyük potensiala malik olduğu üçün uzun illərdir sağlamlıq sahəsində çalışanlar, şirkətlər və digər mütəxəssislər tərəfindən təriflənir. Süni intellekt texnologiyası tibbi görüntüləri təkmilləşdirmək, diaqnostika sahəsində həkimləri üstələmək və hətta gələcəkdə xərçəngə çarə tapmaq kimi iddialarla gündəmə gəlmişdir. Lakin yeni bir araşdırma göstərir ki, süni intellekti müntəzəm istifadə edən həkimlər bir neçə ay ərzində daha az bacarıqlı olmağa başlayır.

Çərşənbə günü "Lancet Gastroenterology and Hepatology" jurnalında dərc olunan araşdırma nəticələrinə görə, süni intellektin tövsiyələrinə həddindən artıq güvənən həkimlər daha az motivasiyalı, daha az diqqətli və süni intellektsiz qərar verməkdə daha az məsuliyyətli olurlar.

Araşdırmanın necə aparıldığı Avropanın müxtəlif institutlarından olan tədqiqatçılar Polşada yerləşən dörd endoskopiya mərkəzində süni intellektin kolonoskopiyadakı rolu ilə bağlı "ACCEPT" adlı müşahidə araşdırması həyata keçirmişlər. Bu araşdırma Avropa Komissiyası və Yaponiya Elmi Təşviq Cəmiyyəti tərəfindən maliyyələşdirilmişdir.

Araşdırmada 2021-ci ilin sentyabrından 2022-ci ilin martına qədər keçirilən 2,177 kolonoskopiyanın 1,443-ü süni intellektdən istifadə edilmədən aparılmışdır. Bu prosedurları 19 təcrübəli endoskopist həyata keçirmişdir. Tədqiqatçılar süni intellektin tətbiqindən üç ay əvvəl və üç ay sonra aparılan kolonoskopiyaların keyfiyyətini müqayisə etmişlər. Kolonoskopiyalar təsadüfi şəkildə ya süni intellektin dəstəyi ilə, ya da süni intellektsiz həyata keçirilmişdir. Süni intellektsiz aparılan prosedurların 795-i süni intellektin tətbiqindən əvvəl, 648-i isə tətbiq edildikdən sonra aparılmışdır.

Araşdırmanın nəticələri Süni intellektin tətbiqindən üç ay əvvəl adenoma aşkarlama göstəricisi (ADR) təxminən 28% idi. Süni intellektsiz aparılan prosedurlarda bu göstərici süni intellektin tətbiqindən sonra 22%-ə düşmüşdür. ADR kolonoskopiya keyfiyyətini ölçən bir göstəricidir və "bir həkimin həyata keçirdiyi skrininq kolonoskopiyalarının ən az bir histoloji təsdiqlənmiş kolorektal adenoma və ya adenokarsinoma aşkarlama göstəricisi" kimi təsvir edilir. Adenomalar xərçəngöncəsi böyümələrdir və yüksək ADR ilə kolorektal xərçəng riski azalmış olur.

Araşdırma göstərir ki, süni intellekt endoskopistlərə aşkarlamada kömək edir, lakin bu dəstək olmadıqda, həkimlər aşkarlama bacarığında daha zəif olurlar. Tədqiqatçılar bunu "insanın təbii olaraq qərar dəstək sistemlərinə həddindən artıq güvənməsi" ilə izah edirlər.

"Təsəvvür edin ki, siz harasa getmək istəyirsiniz, lakin Google Maps-dən istifadə edə bilmirsiniz," araşdırmanın həmmüəllifi və Sileziya Tibb Universitetinin dosenti olan Marcin Romańczyk "MedPage Today"ə bildirib. "Biz bunu Google Maps effekti adlandırırıq. Harasa getməyə çalışırıq, lakin adi xəritədən istifadə etmək mümkün olmur. Süni intellektlə də oxşar şəkildə işləyir."

Araşdırmanın təsirləri London Universitet Kolleci Xəstəxanasının konsultant gastroenteroloqu Omer Ahmad, araşdırma ilə bağlı yazdığı redaksiyada qeyd edir ki, süni intellektə məruz qalmaq həkimlərin vizual axtarış vərdişlərini və aşkarlama baxışlarını zəiflədə bilər. Bu vərdişlər poliplərin aşkarlanmasında kritik rol oynayır.

"Əsasən, süni intellekt aşkarlamasına güvənmək insanın nümunə tanıma bacarığını zəiflədə bilər," Ahmad deyir. O əlavə edir ki, süni intellektdən müntəzəm istifadə "diaqnostik inamı" azalda bilər və ya endoskopistlərin kolonoskopu idarə etmək bacarığını zəiflədə bilər.

"Hər hansı yeni texnologiyanın tətbiq edilməsi zamanı avtomatlaşdırma qərəzindən yaranan bacarıqsızlıq riski təkcə süni intellekt sistemləri ilə məhdudlaşmır," Brunel Universitetinin süni intellekt üzrə professoru Allan Tucker SMC-yə bildirib.

Ahmad qeyd edir ki, "bu yalnız texnologiyanın monitorinqi ilə bağlı deyil. Bu, insan və süni intellekt arasında yeni klinik ekosistemin mürəkkəbliklərini idarə etmək məsələsidir." Süni intellektin geniş yayılacağı bir dünyada əsas bacarıqları qorumaq üçün tədbirlər görülməlidir.

Araşdırma süni intellektin tibbdə istifadəsinin həm müsbət, həm də potensial mənfi təsirlərini göstərməkdədir. Bu sahədə əlavə tədqiqatların aparılması və süni intellektlə insan arasında balansın qorunması müzakirə mövzusu olaraq qalır.