Süni İntellekt
İkili Ulduz Sistemlərinin Tədqiqinə Süni İntellekt Yanaşması
2
Süni İntellekt
Oxumaq vaxt alır?
Məqalələri dinləyə bilərsizUlduzlar kainatın əsas tikinti bloklarıdır. Əksər ulduzlar Günəş sistemimizdə olduğu kimi planetlərə sahibdirlər. Daha geniş miqyasda isə ulduz qrupları klasterlər və qalaktikalar kimi nəhəng strukturları meydana gətirir. Bu böyük strukturları öyrənməzdən əvvəl astrofiziklər ulduzların kütləsi, radiusu və temperaturu kimi əsas xüsusiyyətlərini anlamalıdırlar. Lakin bu xüsusiyyətləri ölçmək çətin bir vəzifədir, çünki ulduzlar çox uzaq məsafələrdə yerləşir.
Bu məsələni həll etmək üçün alimlər ikili ulduz sistemlərinə müraciət edirlər. İkili ulduzlar iki ulduzun ümumi bir kütlə mərkəzi ətrafında fırlanmasından ibarətdir. Keplerin harmonik qanunları bu sistemlərdə orbit ölçülərini, orbital müddəti və sistemin ümumi kütləsini birləşdirir. Alimlər müşahidələrdən orbital ölçüləri və müddəti asanlıqla əldə edə bilirlər və bu məlumatlardan ümumi kütləni hesablaya bilirlər.
Bu günə qədər astronomlar yalnız təxminən 300 ulduzun əsas parametrlərini dəqiq ölçə bilmişdilər. Bunun səbəbi, ulduzların xüsusiyyətlərini təyin etmək üçün istifadə olunan fiziki modellərin çox vaxt tələb etməsidir. Məsələn, bir ikili ulduz sisteminin parametrlərini tam təhlil etmək həftələrlə vaxt ala bilər. Lakin yeni bir yanaşma bu prosesi inanılmaz dərəcədə sürətləndirə bilər.
Süni intellekt və dərin öyrənmə texnologiyaları bu problemi həll etmək üçün tətbiq edilir. Araşdırma qrupu əvvəlcə hipotetik ikili ulduz sistemləri üçün yüz milyonlarla parametr kombinasiyasını modelləşdirib. Daha sonra bu nəticələr faktiki müşahidələrlə müqayisə olunub. Süni intellekt əsaslı neyron şəbəkələri bu məlumatları emal edərək müşahidələrdən alınan xüsusiyyətləri sürətlə proqnozlaşdırmağı öyrənir.
Yeni metodun nəticələri təsirli olub. Fiziki modellərin bir neçə dəqiqəlik hesablama vaxtı tələb etdiyi halda, süni intellekt modeli eyni nəticəni saniyənin kiçik bir hissəsində əldə edə bilir. Bu yanaşma həftələr tələb edən prosesləri dəqiqələrə endirir və yüz minlərlə ikili ulduz sisteminin təhlilini mümkün edir.
Bu metod yalnız ikili ulduz sistemləri ilə məhdudlaşmır. Süni intellekt əsaslı modellər hava proqnozu və hətta fond bazarının analizi kimi bir çox real dünya tətbiqlərində də istifadə edilə bilər. Araşdırma qrupu artıq bu metodun nəticələrini fiziki modellərlə müqayisə edib və nəticələr 99%-dən çox uyğunluq göstərib. Növbəti mərhələ isə süni intellekt modelini bütün müşahidə olunan ikili ulduz sistemlərinə tətbiq etməkdir.