Kainatın ən uzaq supernovası təsdiqləndi

James Webb kosmik teleskopu, kainatın yaranmasından cəmi 730 milyon il sonra baş vermiş ən uzaq supernovanı təsdiqləyib. Bu tarixi kəşf, ulduzların yaranma və təkamül prosesinə dair yeni suallar doğurub.

Kəşfin başlanğıcı

Supernova GRB 250314A-nın kəşfi 14 mart 2025-ci ildə Fransız-Çin əməkdaşlığı ilə yaradılmış SVOM teleskopunun qeydə aldığı güclü gamma şüalanması ilə başladı. NASA-nın Neil Gehrels Swift Observatory obyekti bir neçə saat ərzində bu partlayışın yerini rentgen diapazonunda müəyyənləşdirdi. Daha sonra, yerüstü teleskoplar və Avropa Cənub Rəsədxanasının Çox Böyük Teleskopu obyektin spektral analizini apararaq onun kosmosdakı inanılmaz uzaqlığını təsdiqlədi. Bu analiz kainatın yaranmasından cəmi 730 milyon il sonra baş vermiş bir hadisəni göstərirdi.

James Webb-in təsdiqi

Son təsdiq 1 iyul 2025-ci ildə James Webb teleskopunun NIRCam kamerası ilə aparılan müşahidələr zamanı alındı. Teleskop, supernovanın qalıq işıqlanmasını qeydə alaraq əvvəlki hesablamaları təsdiqlədi. Daha da maraqlısı, teleskop həmçinin supernovanın mənbəyi olan qalaktikanı – qırmızımtıl, zəif bir işıq nöqtəsini müəyyənləşdirə bildi. Bu qalaktika daha əvvəl digər teleskoplarla müşahidə edilə bilməmişdi.

Elm dünyasını təəccübləndirən fakt

GRB 250314A supernovası, kainatın erkən dövründə yaranmasına baxmayaraq, müasir supernovalarla oxşar xüsusiyyətlər nümayiş etdirib. Elm adamları ilk ulduzların daha az ağır elementlərə malik olduğunu və fərqli şəkildə partlayacağını düşünürdülər. Lakin bu kəşf göstərir ki, erkən dövr ulduzlarının partlayışı müasir dövrdəki ulduzların sonunu xatırladır. Bu, ulduzların təkamülü ilə bağlı mövcud nəzəriyyələri yenidən nəzərdən keçirməyə səbəb olub.

İnsanlıq üçün əhəmiyyəti

Bu kəşf, kainatın ilk ulduzlarının necə formalaşdığını və onların təkamül prosesini anlamaq üçün mühüm addım hesab olunur. Elm adamları, bu məlumatların gələcəkdə ulduzların yaranma mexanizmlərini daha dərindən öyrənməyə kömək edəcəyinə inanırlar.

Araşdırma Astronomy & Astrophysics jurnalında dərc olunub və astronomiyada yeni bir mərhələ açıb.