Fırlanan Kosmik Filament Nədir?

Astronomlar kainatın ən böyük strukturlarından biri olan filamentlərin təkcə mövcud olmadığını, həm də fırlandığını kəşf ediblər. Bu nəhəng filamentlər, təxminən 50 milyon işıq ili uzunluğunda olub, 300-ə yaxın qalaktikanı özündə birləşdirir. Araşdırma göstərir ki, bu qalaktikalar filamentin fırlanma istiqamətinə uyğun hərəkət edir. Bu tapıntılar 3 dekabr tarixində "Monthly Notices of the Royal Astronomical Society" jurnalında dərc olunub.

Oxford Universitetinin astrofiziki Layla Jung bu fenomeni belə izah edir: "Bu, əyləncə parkındakı çay fincanları attraksionuna bənzəyir. Hər qalaktika bir fırlanan fincandır, lakin bütün platforma – yəni filament – də fırlanır. Bu ikili hərəkət bizə qalaktikaların daha böyük strukturlardan necə təsir aldığını anlamaqda nadir bir baxış bucağı təqdim edir."

Kainatın Hörümçək Torları Necə Yaranıb?

Kosmoloji modellər göstərir ki, kainatın erkən dövründə hər şey hamar və nizamlı idi. Lakin zamanla qaranlıq maddə və kosmik toz sıxlaşaraq hörümçək toruna bənzər strukturlar yaratdı. Bu torlardan ulduzlar və qalaktikalar meydana gəldi. Bu gün də filamentlər maddə və enerjinin qalaktikalara axdığı "magistral yollar" kimi xidmət edir. Tədqiqatçılar filamentlərin qalaktikaların fırlanma və qaz xüsusiyyətlərinə təsirini tam olaraq başa düşmədiklərini qeyd edirlər.

Kəşfin Əsas Faktları

Tədqiqatçılar bu kəşfi MeerKAT radio teleskopu, DESI və Sloan Rəqəmsal Göy Araşdırması kimi məlumat mənbələrindən istifadə edərək əldə ediblər. Onlar 14 qalaktikanın yerləşdiyi 5.5 milyon işıq ili uzunluğunda filament hissəsini araşdırıblar. Atom hidrogeninin hərəkəti izlənilərək, filamentin gənc və nisbətən sabit bir struktur olduğu müəyyən edilib. Hidrogenin hərəkəti qazın filamentlərdən qalaktikalara necə axdığını və böyük filamentin fırlanma hərəkətini necə ötürdüyünü göstərir.

Gələcək Araşdırmalar Üçün Nə Deməkdir?

Tədqiqat nəticələri göstərir ki, filamentlərin qalaktikaların fırlanma və inkişafında rolu əvvəlki modellərdən daha böyükdür. Əgər bu güclü uyğunlaşmalar kainatın ümumi xüsusiyyəti hesab edilərsə, bu, astronomik müşahidələrdə səhvlərə səbəb ola bilər. Oxford Universitetindən Madalina Tudorache bu strukturları "kosmik axınların fosil qeydləri" adlandırır və onların qalaktikaların necə inkişaf etdiyini anlamaqda açar rolunu oynadığını vurğulayır.

İnsanlıq Üçün Mənası

Bu kəşf kainatın necə birləşdiyini daha yaxşı anlamaq üçün yeni imkanlar açır. Hər bir qalaktikanın, hətta ən kiçik hərəkətinin belə, daha böyük bir strukturun təsiri altında olduğunu görmək, kainatın nə qədər mürəkkəb və bir-birinə bağlı olduğunu bir daha sübut edir.