Kosmosda Yeni Dövr: Rəqabət və Perspektivlər

Kosmos XXI əsrdə yalnız elmi araşdırma üçün nəzərdə tutulan bir sahə olmaqdan çıxaraq texnoloji, iqtisadi və hərbi rəqabət meydanına çevrilib. Bu barədə "Kosmosda Qlobal Tərəfdaşlıq" adlı hesabatda məlumat verilib. Hesabat "Roskongress" Fondu, "Vedomosti" və Dünya Bazarlarını Araşdırma İnstitutu tərəfindən hazırlanıb.

Kosmik Fəaliyyətin Yeni Miqyası və İqtisadi Perspektivlər

Kosmosun öyrənilməsi sürətlə genişlənir, xüsusən ABŞ və Çin liderlər arasında yer alır. 2025-ci ilin əvvəlindən ABŞ dünyadakı kosmik fəaliyyətin 60%-ni, Çin isə 25%-ni həyata keçirib. Əsas mübarizə orbitdə telekommunikasiya xidmətlərinin inkişafı sahəsində aparılır. Starlink 2040-cı ilə qədər 40000 peyki orbitə çıxarmağı planlaşdırır. Digər şirkətlər, məsələn, Amazon Kuiper, OneWeb və Guowang, 10000-dən artıq peyk qruplaşdırması hazırlayır.

Kosmosun Militarizasiyası və Risklər

Kosmik fəaliyyətin tənzimlənməsində boşluqlar təhlükəsizlik və ədalətli resurs paylaşımına mane olur. ABŞ 80 milyard dollar dövlət xərcləri ilə kosmik fəaliyyətə liderlik edir. 2024-cü ildə hərbi kosmik proqramlara 73 milyard dollar xərclənib, bu rəqəmin 2034-cü ilə qədər 113 milyard dollara çatacağı gözlənilir.

Ekoloji Təhdidlər: Kosmik Tullantılar

Avropa Kosmik Agentliyinin məlumatına görə, 2025-ci ildə orbitdə 15050 obyekt mövcuddur, onların yalnız 12300-ü işləkdir. Kosmik tullantılar gələcək peyk sistemlərinin fəaliyyətinə maneə yaradır. Bununla yanaşı, orbitdən çıxan peyklər atmosferə alüminium oksid yayaraq ozon qatını zədələyir.

Hüquqi Boşluqlar və Milli Kosmik Qanunvericilik

Kosmik hüquq sahəsində beynəlxalq tənzimləmə geri qalır. 1979-cu ildə imzalanan Ay haqqında müqavilə yalnız 17 ölkə tərəfindən ratifikasiya edilib. ABŞ kimi ölkələr asteroid resurslarının özəl şirkətlər tərəfindən mənimsənilməsinə dair qanun qəbul edib.

Rusiya: Texnoloji Potensial və Beynəlxalq Əməkdaşlıq

Rusiya kosmosun öyrənilməsində böyük təcrübəyə malikdir və beynəlxalq əməkdaşlıq üçün universal normaların yaradılmasını dəstəkləyir. Əsas istiqamətlərə Ayın öyrənilməsi, kosmik tullantıların monitorinqi və aradan qaldırılması, həmçinin kosmik təhlükələrin qarşısının alınması daxildir.

Beynəlxalq Kosmik Tərəfdaşlıq Modeli

Rusiya kosmosun birgə öyrənilməsinə əsaslanan beynəlxalq əməkdaşlıq modelini təklif edir. Bu model kosmosda silah yerləşdirilməsinə qadağa, orbitdə fəaliyyətin tənzimlənməsi və kosmik tullantılarla bağlı məsuliyyət mexanizmlərini əhatə edir. Kosmosda gələcək inkişafa nail olmaq üçün bütün ölkələrin resurslarının birləşdirilməsi zəruridir.