LIGO-nun tarixi kəşfi

2015-ci ilin 14 sentyabrında, səhər saat 4-də, LIGO-nun iki antenası – biri Vaşinqton ştatının səhrasında, digəri Luiziana ştatının meşəlik ərazisində – sinxron olaraq titrəməyə başladı. Bu titrəmələr, Albert Eynşteynin 100 il əvvəl nəzəri olaraq irəli sürdüyü cazibə dalğalarının birbaşa sübutu idi.

Uzaq bir kosmik məkanda iki qara dəlik toqquşaraq birləşmiş və kainat boyunca cazibə dalğaları yaymışdı. Bu hadisə cəmi bir beşdə bir saniyə davam etsə də, astrofizikanın qapılarını tamamilə yeni bir dövrə açdı. Kosmosun əyri, büzülən və hətta yox ola bilən təbiəti barədə təsəvvürlər genişləndi.

Kəşfin təsiri və qara dəliklərin sirri

Son 10 ildə LIGO və digər müvafiq eksperimentlər 300-dən çox belə toqquşmanı qeydə alıb. Bu, qara dəliklərin kainat boyunca yayılma tarixçəsi barədə mühüm məlumatlar təqdim edib. Artıq qara dəliklərin universumda hər yerdə mövcud olduğu şübhəsizdir.

LIGO-nun uğurları, İtaliyadakı VIRGO və Yaponiyadakı KAGRA kimi digər cazibə dalğası müşahidə mərkəzlərinin yaradılmasına səbəb olub. Bu gün dünya üzrə 1600-dən çox astronom və fizik LVK (LIGO/VIRGO/KAGRA) əməkdaşlığı çərçivəsində çalışır.

Nobel mükafatı və gələcək planlar

LIGO-nun qurucuları Rainer Weiss (MIT), Kip Thorne və Barry Barish (Kaliforniya Texnologiya İnstitutu) 2017-ci ildə Fizika üzrə Nobel mükafatına layiq görülüblər. Onların işləri cazibə dalğalarının müşahidəsini mümkün edib və kosmosun ən dərin sirlərini ortaya çıxarmağa imkan verib.

Yubiley tədbirləri

LIGO-nun 10 illik yubileyi münasibətilə 13 sentyabrda Hanford (Vaşinqton) və Livingston (Luiziana) müşahidə mərkəzlərində açıq qapı günləri və tədbirlər keçiriləcək. 10 oktyabrda Kaliforniya Texnologiya İnstitutunda simpozium təşkil olunacaq. Nobel laureatlarının çıxışları bu tədbirlərin əsas hissəsini təşkil edəcək.

Bu kəşf, kosmosun ən sirli fenomenlərini anlamaq üçün insanlara yeni üfüqlər açdı. LIGO-nun gələcəkdə daha da böyük nailiyyətlər əldə edəcəyi gözlənilir.