NASA-nın Curiosity adlı Mars roveri, Qırmızı Planetin səthində nəhəng hörümçək torlarına bənzər "boxwork" adlanan xüsusiyyətlərin ilk yaxın görüntülərini çəkib. Bu ziq-zaq formalı qayalıqlar qədim yeraltı suların izlərini saxlayır və Marsın keçmişdə suya malik olub-olmaması, hətta orada həyatın mövcud olub-olmaması ilə bağlı daha çox məlumat verə bilər.

"Boxwork" adlanan bu hörümçək toru kimi görünən xüsusiyyətlər, minerallarla zəngin qayaların bir-birinə keçən çıxıntılarından ibarətdir. Onlar Mars səthində nadir hallarda rast gəlinir və kosmosdan baxıldıqda nəhəng hörümçək torları kimi görünür. Bu strukturların ölçüsü 20 kilometrə qədər uzana bilər. Yer kürəsindəki mağaraların divarlarında daha kiçik "boxwork" formaları mövcuddur və onlar stalagmitlər və stalaktitlər kimi oxşar mexanizmlə yaranır. Alimlər Marsdakı bu strukturların da oxşar mexanizmlə, lakin daha böyük miqyasda yarandığını irəli sürürlər.

NASA-nın verdiyi açıqlamada bildirilib ki, "bu qaya təbəqələri, ehtimal ki, yeraltı suların qayadan axması nəticəsində mineralların çatlarda və yarıqlarda toplanması ilə formalaşıb. Bu minerallar sərtləşərək sementə bənzər bir quruluş yaratmışdır. Mars küləyinin milyon illərlə davam edən aşındırması qayaları yox etmiş, lakin mineralları saxlamışdır. Beləliklə, bu möhkəm çıxıntılar üzə çıxmışdır."

Curiosity hazırda Gale Kraterinin mərkəzində yerləşən 5,5 kilometr hündürlüyündəki Mount Sharp dağının yamacında bu "boxwork" xüsusiyyətlərini araşdırır. Rover 2012-ci ildə Gale Kraterinə enmiş və 2024-cü ilin noyabr ayında bu xüsusi bölgəyə doğru hərəkət etməyə başlamışdır. Bu strukturlar dağın başqa heç bir hissəsində rast gəlinmir, bu da alimləri təəccübləndirir.

NASA iyunun 23-də bu hörümçək torlarına bənzər strukturların ilk yaxın görüntülərini yayımladı və YouTube kanalında interaktiv 3D video təqdim etdi. Rover həmçinin bu çıxıntıların ətrafındakı qayalardan nümunələr qazıb analiz etdi. Bu nümunələrdə kalsium sulfat adlı duzlu mineral tapıldı. Bu mineralın Mount Sharp dağının bu qədər yüksək hissəsində tapılması çox təəccüblüdür. Curiosity layihəsinin müvəkkil alimlərindən biri olan Abigail Fraeman bu tapıntı ilə bağlı "Bu, həqiqətən gözlənilməzdir" deyə bildirmişdir.

Araşdırmaçılar ümid edirlər ki, bu "boxwork" xüsusiyyətlərini daha yaxından öyrənməklə Marsın keçmişdəki su dövrü haqqında daha çox məlumat əldə edə bilərlər. Marsın okeanlarının günəş radiasiyası tərəfindən yox edildiyi dövrdən əvvəlki su dövrü ilə bağlı daha çox məlumat ortaya çıxa bilər. Gələcəkdə bu tapıntılar Marsın yeraltı qabığının dərinliklərində aşkar edilmiş nəhəng okean haqqında da məlumat verə bilər.

Bəzi ekspertlər düşünür ki, bu çıxıntılar Marsda bir vaxtlar həyatın mövcud olub-olmaması ilə bağlı mübahisələrə də aydınlıq gətirə bilər. Rice Universitetində Curiosity layihəsinin alimlərindən Kirsten Siebach qeyd edir ki, "Bu çıxıntılar, yeraltı şəraitdə kristallaşmış mineralları ehtiva edəcək, burada daha isti və duzlu maye su axını olmuşdur. Erkən Yer kürəsi mikrobları oxşar mühitdə yaşaya bilmişdir. Bu, araşdırılması çox maraqlı bir yer halına gətirir."