Marsda Həyatın İzləri: Yeni Kəşf

NASA keçən həftə Marsda həyatın mümkün sübutlarını açıqlayaraq, elm dünyasında böyük maraq oyatdı. Perseverance roveri tərəfindən tapılan qaya üzərindəki qaranlıq 'bəbir ləkələri' adlı izlər, elm adamlarının fikrincə, mikroorqanizmlər tərəfindən yaradılmış iki mineral ehtiva edir. NASA-nın müvəqqəti administratoru Şon Daffi keçən çərşənbə günü keçirilən brifinqdə bu tapıntını 'Marsda həyatın mövcud olduğuna dair ən güclü sübut' adlandırdı. 'Bir illik araşdırmadan sonra alimlər geri qayıdıb dedilər ki, başqa bir izah tapa bilmirik,' deyə o qeyd etdi.

Alternativ Nəzəriyyələr və Şübhələr

Lakin bu kəşf tənqidlərdən də kənarda qalmayıb. Tədqiqatın baş müəllifi, Stony Brook Universitetinin planetar alimi Joel Hurowitz, bu mineralların həyat olmadan da, məsələn, qayaların istiləşməsi nəticəsində əmələ gələ biləcəyini söyləyib. Bununla belə, araşdırmaçılar qayaların kifayət qədər istiləşdiyinə dair hər hansı bir işarə tapa bilməyiblər. Bu, Marsda həyatın sübutları ilə bağlı ilk belə mübahisə deyil. 1996-cı ildə ALH 84001 adlı Mars meteoritində tapılan mikrofosillər də oxşar şəkildə böyük müzakirələrə səbəb olmuş, lakin sonradan alternativ izahlarla əvəz olunmuşdu.

Mars Maniyası və Tarixi Perspektiv

Marsda həyat mövzusunda maraq əslində yeni deyil. XIX əsrin sonlarında və XX əsrin əvvəllərində Marsda sivilizasiyanın mövcudluğu fikri geniş yayıldı. David Baronun 'The Martians' kitabı bu dövrdəki Mars maniyasını və onun əsas siması olan Percival Lowell-in həyatını araşdırır. Prestijli bir Boston ailəsinin üzvü olan Lowell, Marsda 'kanalların' mövcudluğunu sübut etməyə çalışan bir alim idi. O, bu məqsədlə Arizona ştatında Lowell Rəsədxanasını qurmuşdu. Lakin dövrün digər astronomları onun müşahidələrinə və nəticələrinə skeptik yanaşırdılar.

Marsa Marağın Azalması

Lowell-in həyatı 1916-cı ildə sona çatanda, onun təsəvvüründəki Mars da tədricən unudulmağa başlamışdı. Alimlərin daha dəqiq müşahidələri göstərdi ki, kanallar əslində insan beyninin teleskop vasitəsilə gördüklərini yanlış təfsir etməsi nəticəsində yaranmış illüziyadan başqa bir şey deyil. Bununla belə, Lowell-in Marsa olan ehtirası və bu mövzuda gördüyü işlər hələ də elmi ədəbiyyatda əhəmiyyətini qoruyur.

Gələcək Perspektivlər

Bugünkü kəşflər isə Marsda həyatın olub-olmadığı sualını yenidən gündəmə gətirir. Alimlər, Perseverance roverinin topladığı qaya nümunələrinin Yerə gətirilib daha dəqiq laboratoriya analizlərinə ehtiyac olduğunu bildirirlər. Lakin NASA-nın 2026-cı il büdcə tələbində Mars Nümunə Qaytarma proqramının ləğvi nəzərdə tutulur. Daffi alternativ bir planın mövcud olduğunu desə də, bu planla bağlı detallar hələ açıqlanmayıb. Bu, Marsda həyatın olub-olmaması kimi hələ də sirr olaraq qalır.