Apollinaris Mons yaxınlığında nadir hadisə

2023-cü ilin Milad gecəsində Marsın Apollinaris Mons bölgəsində baş verən meteorit təsiri nəticəsində planetin səthində yüzlərlə yeni izlər əmələ gəlib. Avropa Kosmik Agentliyinin ExoMars Trace Gas Orbiter peyki bu təsirin səbəb olduğu toz sürüşmələrini qeydə alıb. Hadisə nəticəsində yamaclarda meydana gələn toz sürüşmələri Marsın səthində təxminən altı kvadrat kilometr ərazini əhatə edib.

Tədqiqatın detalları

Avropa Kosmik Agentliyinin rəngli və stereo səth görüntüləmə sistemi (CaSSIS) tərəfindən çəkilən şəkillər, yamacların dibindəki rəng dəyişikliyi olan ərazidə təsir kraterlərinin zəif bir qrupunu göstərir. Əlavə görüntülər vasitəsilə alimlər bu təsirin və izlərin 2013-2017-ci illər arasında meydana gəldiyini müəyyən ediblər.

Elm adamları hesab edirlər ki, Marsdakı bu cür izlər əsasən incə toz qatlarının dik yamaclardan qəflətən sürüşməsi nəticəsində yaranır. Su izinə rast gəlinmədiyindən, bu xüsusiyyətlərin əsasən külək və toz fəaliyyəti ilə bağlı quru proseslərdən qaynaqlandığı qənaətinə gəlinib.

Nadir bir fenomen

"Nature Communications" jurnalında dərc olunan yeni bir tədqiqat göstərir ki, belə izlərin yalnız mindən biri meteoritlərin Marsa çırpılması nəticəsində yaranır. Əksər hallarda isə bu cür izlər mövsümi dəyişikliklər zamanı toz və küləyin hərəkəti ilə əlaqələndirilir.

İsveçrədəki Bern Universitetindən olan tədqiqatın baş müəllifi Valentin Bickel belə izlərin əsasən külək və toz dinamikası nəticəsində əmələ gəldiyini qeyd edir: 'Meteorit təsirləri və zəlzələlər lokal təsirlər yaratsa da, qlobal səviyyədə nisbətən əhəmiyyətsizdir.'

Valentin dərin öyrənmə alqoritmlərindən istifadə edərək, NASA-nın Mars Reconnaissance Orbiter (MRO) peykindən əldə edilən iki milyondan çox yamac izi görüntüsünü təhlil edib. Bu araşdırma nəticəsində 2006-2024-cü illər arasında Marsda beş fərqli isti nöqtə müəyyən edilib.

Marsın keçmişinə işıq tutan missiya

ExoMars Trace Gas Orbiter hazırda Marsın qədim keçmişini və potensial yaşanabilirliyini anlamaq məqsədilə planetin səthini və atmosferini öyrənməyə davam edir. Peyk Marsın səthində su ilə zəngin olan bölgələrin xəritəsini təqdim edir və atmosferdəki qazların ən yaxşı inventarını təqdim edir.

Avropa Kosmik Agentliyinin ExoMars missiyalarının əsas məqsədi Marsda suyun tarixini və bir vaxtlar həyatın mövcud olub-olmadığını müəyyən etməkdir. ESA-nın layihə alimi Colin Wilson qeyd edir: 'Bu müşahidələr Marsda bu gün baş verən prosesləri daha yaxşı anlamağa kömək edə bilər. Uzunmüddətli, fasiləsiz və qlobal miqyaslı müşahidələr dinamik Marsı anlamaq üçün əsasdır.'