NASA-nın GUARDIAN texnologiyası tsunamini izləyir

Rusiyanın Kamçatka yarımadasında 8.8 bal gücündə zəlzələ 29 iyul tarixində böyük bir tsunami yaratdı. NASA-nın GUARDIAN (GNSS Upper Atmospheric Real-time Disaster Information and Alert Network) sistemi bu təbii fəlakəti real vaxtda izləyərək sahil bölgələrinə erkən xəbərdarlıq verdi. Sistem, qlobal naviqasiya peyk sistemlərinin (GNSS) siqnallarını istifadə edərək atmosferdəki təzyiq dalğalarını ölçür.

Atmosferdəki təzyiq dalğalarının rolu

Tsunami dalğaları suyun üzərindəki hava təzyiqini dəyişdirir və bu dəyişikliklər atmosferin ionosfer adlanan yüksək təbəqəsinə qədər yüksəlir. Bu təbəqədəki peyklərdən yerə enən naviqasiya siqnalları təzyiq dalğalarının təsiri ilə əyilir və dəyişir. GUARDIAN bu dəyişiklikləri analiz edərək dalğaların hərəkətini proqnozlaşdırır.

Tsunami xəbərdarlığı üçün kritik zaman

GUARDIAN, zəlzələdən sonra təxminən 20 dəqiqə ərzində atmosferdəki pozuntuları aşkar etdi. Dalğalar Sakit okeanı keçərkən, sistem onların sahil bölgələrinə çatmasına 30-40 dəqiqə qalmış xəbərdarlıq verdi. NASA-nın Jet Propulsion Laboratory (JPL) mütəxəssisi Siddharth Krishnamoorthy, bu erkən xəbərdarlığın sahil icmalarını xilas etməkdə mühüm rol oynadığını vurğuladı.

Texnologiyanın inkişafı və təsiri

GUARDIAN sistemi, zəlzələdən bir gün əvvəl həyata keçirilən vacib proqram təminatı yeniləməsi sayəsində daha effektiv işləyirdi. Sistem, ənənəvi proqnoz vasitələrinə, məsələn, boeylərə və seysmometrlərə əlavə olaraq, kosmosdan müşahidə qatını təmin edir. NOAA Tsunami Tədqiqat Mərkəzinin direktoru Christopher Moore, GUARDIAN-ın tsunami xəbərdarlığı üçün kritik məlumat nöqtəsi olduğunu qeyd etdi.

Tsunami monitorinqində gələcək perspektivlər

GUARDIAN texnologiyası, peyklərdən alınan məlumatları 10 dəqiqə ərzində analiz edərək tsunaminin atmosferdəki təsirini aşkar edə bilir. Bu sürətli monitorinq qabiliyyəti, dünya üzrə sahil icmalarına daha effektiv və erkən xəbərdarlıqlar təqdim etmək üçün böyük potensial vəd edir.