Çoxdillilik yaşlanma sürətini yavaşladır

Bir neçə dil bilmək insanın yaşlanma prosesinə təsir edə bilər. İrlandiyanın Trinity College Dublin universitetindən beynəlxalq tədqiqatçılar qrupu tərəfindən aparılan araşdırma göstərib ki, çoxdilli insanlar bioloji olaraq daha yavaş yaşlanır və demens riskinə qarşı daha yaxşı qorunurlar. Araşdırma, 27 Avropa ölkəsindən 86000-dən çox yetkin insanın məlumatlarını analiz edərək aparılıb.

Araşdırmanın maraqlı tərəfi odur ki, çoxdillilik yaşlanma prosesini yavaşlatmaqda təhsil, fiziki aktivlik və sosial təsirlər kimi digər qoruyucu faktorlar nəzərə alındıqda belə təsirli olub. Tədqiqatın nəticələri 'Nature Aging' jurnalında dərc edilib.

Daha çox dil, daha güclü qoruma

Araşdırmada iştirak edənlərin yaşları 50-dən 90-a qədər dəyişirdi. Tədqiqatçılar onların bioloji yaşını, sağlamlıq, həyat tərzi və sosial aktivlik kimi göstəriciləri ilə müqayisə edərək müəyyən etdilər ki, çoxdilli insanlar xronoloji yaşlarına görə daha gənc görünürlər. Hər əlavə dilin qoruyucu təsiri artırdığı müşahidə edildi.

Alman Nevrologiya Cəmiyyətinin baş katibi Peter Berlit bu nəticələri belə şərh edib: 'Bu araşdırma göstərir ki, çoxdillilik demensə qarşı güclü bir qoruma təmin edir. Çoxdilli insanlar beyinlərində daha geniş bir 'ehtiyat' saxlayır, bu da yaşla bağlı kognitiv geriləmələrin qarşısını almağa kömək edir.'

Beyində 'kognitiv ehtiyat' necə işləyir?

Tədqiqatçılar çoxdilliliyin beynin kognitiv ehtiyatını artırdığına inanırlar. Bu ehtiyat, yaşlanma zamanı beyindəki məlumatların saxlanması və istifadəsi üçün bir növ 'yaddaş bankı' rolunu oynayır. Berlit qeyd edir ki, bu təsir yalnız ömür boyu çoxdilli olan insanlarda deyil, yaşlılıqda yeni dillər öyrənənlərdə də müşahidə edilə bilər.

Lancaster Universitetindən Jason Rothman və Federico Gallo araşdırmaya şərh verərək deyiblər: 'Çoxdillilik ictimai sağlamlıq üçün ucuz və təsirli bir vasitədir. Bu, fiziki aktivlik və siqaretdən imtina kimi proqramlarla müqayisə edilə biləcək əhəmiyyətə malikdir.'

Demens riskini azaltmaq üçün tövsiyələr

Peter Berlit çoxdilliliyin demensə qarşı bir növ 'təbii peyvənd' olduğunu vurğulayır. 'Yeni bir dil öyrənmək demens riskini azaltmaq üçün sadə və təsirli bir tövsiyədir. Bu, hər kəsin tətbiq edə biləcəyi sağlamlıq siyasəti addımıdır,' deyə o bildirir.

Tədqiqatçılar, gələcək araşdırmalarda uşaqlıqda öyrənilən dillərlə yaşlılıqda öyrənilən dillərin təsirlərini müqayisə etməyi planlaşdırırlar. Berlit inanır ki, hər iki halda təsirli nəticələr əldə ediləcək, lakin bu fərqlərin elmi sübutlarla dəqiqləşdirilməsi vacibdir.