Özbəkistan süni intellekt üçün yeni çərçivə yaradır

Özbəkistanda süni intellektdən (Sİ) istifadəyə dair yeni qanun layihəsi təsdiqlənib. Ölkənin Oliy Məclisinin Senatı tərəfindən qəbul edilmiş sənəd, Sİ-dən sui-istifadəyə görə konkret cəzaları və qaydaları müəyyən edir. Bu addım Özbəkistanı Mərkəzi Asiyada süni intellektin hüquqi tənzimlənməsi sahəsində lider ölkələrdən birinə çevirmək məqsədi güdür.

Qanun nələr nəzərdə tutur?

Yeni qanuna əsasən, süni intellekt texnologiyasından qanunsuz istifadə edənlər ciddi cəzalarla üzləşə biləcəklər. Qaydalara görə, pozuntulara yol verən şəxslər və qurumlar 15 sutkayadək inzibati həbs və 50–100 baza hesab vahidi (bir neçə yüz dollar ekvivalentində) məbləğində cərimə ilə cəzalandırılacaq. Bundan əlavə, qanun pozuntusu zamanı istifadə olunan avadanlıqlar müsadirə ediləcək.

Qanun layihəsi “İnformasiya texnologiyaları haqqında” mövcud sənədə dəyişikliklər şəklində qəbul edilib. İlk dəfə olaraq “süni intellekt” anlayışı rəsmi olaraq tərif olunur, tətbiq sahələri müəyyən edilir və şəxsi məlumatların qorunması mexanizmləri göstərilir.

İnsan hüquqları ön plandadır

Qanunda xüsusi vurğulanır ki, insan hüquqlarına təsir edən qərarlar yalnız süni intellekt vasitəsilə deyil, insan iştirakı ilə qəbul edilməlidir. Dövlət qurumları, banklar və şirkətlər bu prosesdə məsuliyyəti sadəcə süni intellektin üzərinə qoyaraq məsuliyyətdən yayınmaq imkanına malik olmayacaqlar. Bu, texnologiyaların insan hüquqlarına, həyatına və ləyaqətinə zərər vurmasının qarşısını almaq məqsədini güdür.

Saxta xəbərlər və deepfake-ə qarşı mübarizə

Qanun həmçinin, neyron şəbəkələr vasitəsilə yaradılan şəkillər, videolar, mətnlər və musiqilərin “AI ilə yaradılıb” kimi işarələnməsini tələb edir. Məqsəd saxta xəbərlər və “deepfake” materialların yayılmasının qarşısını almaqdır. Bu tələb texnologiyaların daha məsuliyyətli istifadə olunmasını təşviq edir.

Özbəkistanın liderlik iddiası

Sənəd cənab prezident İslam Karimov tərəfindən imzalanıb qüvvəyə mindikdən sonra hökumətə süni intellektin etik standartlarını hazırlamaq tapşırılıb. Bu standartlar dövlət və kommersiya sektorlarında texnologiyanın tətbiq qaydalarını əhatə edəcək. Özbəkistan bu addımları ilə regionda süni intellektin hüquqi tənzimlənməsi üzrə öncül mövqeyə sahib olmağa çalışır.

Qanun layihəsində belə bir prinsip vurğulanır: 'Texnologiyalar insanın hüquqlarını, həyatını, sağlamlığını və ləyaqətini pozmamalıdır.' Bu sözlər Özbəkistanın süni intellekt sahəsində etik liderlik iddiasını əks etdirir.