Yaponiyanın RIKEN Mərkəzi və onun beynəlxalq əməkdaşları süni intellektdən istifadə edərək qalaktikaların təkamülü və supernova partlayışlarının simulyasiyalarını ənənəvi superkompüter modellərindən dörd dəfə daha sürətli həyata keçirməyə nail olublar. Bu yanaşma, xüsusilə Süd Yolu qalaktikasında həyat üçün vacib olan elementlərin mənşəyini anlamağa kömək edə bilər.

RIKEN-in İnterdisiplinar Teorik və Riyazi Elmlər Mərkəzindən (iTHEMS) Keiya Hirashima rəhbərlik etdiyi tədqiqat qrupu, Max Planck Astrofizika İnstitutu və Flatiron İnstitutu ilə əməkdaşlıq edərək bu araşdırmanı həyata keçirib. Qalaktikaların necə formalaşdığını başa düşmək astrofiziklər üçün əsas problemlərdən biridir. Güclü supernova partlayışları qalaktikaların təkamülünə təsir etsə də, bu hadisələri birbaşa müşahidə etmək mümkün deyil. Buna görə də alimlər, teleskoplar və digər cihazlardan toplanan böyük həcmli məlumatlara əsaslanaraq rəqəmsal simulyasiyalara güvənirlər.

Bu cür simulyasiyalar cazibə qüvvəsi və hidrodinamika kimi mürəkkəb astrofizik prosesləri əhatə etməklə yanaşı, yüksək zaman həlli tələb edir. Bu, qalaktikanın təkamülünün hər mərhələsini ətraflı izləmək üçün vacibdir. Məsələn, supernova qabığının ilkin genişlənmə mərhələsini tutmaq üçün zaman intervalı cəmi yüzlərlə il olmalıdır. Halbuki tipik superkompüterlər bu cür dəqiqliklə kiçik bir qalaktikanın simulyasiyasını tamamlamaq üçün bir-iki il vaxt sərf edir.

Yeni tədqiqatın əsas məqsədi bu zaman intervalı məhdudiyyətini aşmaq olub. Süni intellektdən istifadə edərək, tədqiqat qrupu əvvəllər modelləşdirilmiş cırtdan qalaktikanın nəticələrini daha sürətli bir şəkildə əldə edib. Hirashima bildirib ki, "süni intellekt modelimizdən istifadə etdikdə, simulyasiya ənənəvi rəqəmsal simulyasiyadan təxminən dörd dəfə daha sürətli olur. Bu, hesablamalar üçün sərf olunan vaxtı bir neçə aydan yarım ilə qədər azaldır." Əlavə olaraq, süni intellektin köməyi ilə simulyasiyalar qalaktikaların təkamülü və ulduz formalaşması kimi əsas prosesləri dəqiq şəkildə təkrarlaya bilib.

Tədqiqat qrupu süni intellekt modelini 300 fərdi supernova simulyasiyası əsasında hazırlayıb. Model, bir milyon günəş kütləsinə malik molekulyar bulud daxilində baş verən supernova partlayışlarının nəticələrini öyrənib və qazın sıxlığı, temperaturu və 3D sürətini 100,000 il sonra proqnozlaşdırıb. Bu nəticələr, superkompüterlərin birbaşa rəqəmsal simulyasiyaları ilə müqayisədə oxşar strukturlar və ulduz formalaşması tarixi təqdim edib, lakin dörd dəfə az vaxt tələb edib.

Hal-hazırda tədqiqat qrupu yeni çərçivədən istifadə edərək Süd Yolu ölçüsündə bir qalaktikanın simulyasiyasını həyata keçirir. Hirashima qeyd edib ki, "süni intellekt dəstəyi ilə həyata keçirilən bu çərçivə, ağır qalaktikaların yüksək dəqiqlikli simulyasiyalarını mümkün edəcək. Bu, Günəş sisteminin və həyat üçün vacib olan elementlərin mənşəyini proqnozlaşdırmağı hədəfləyir."