Rapa Nui, daha çox Pasxa Adası kimi tanınan, Cənubi Sakit okeanın ucqarında yerləşən kiçik bir adadır. Adanın ən məşhur xüsusiyyətlərindən biri, qədim dövrlərdə yaradılan nəhəng daş heykəllərdir – moai. Bu heykəllər, adanın deifikasiya edilmiş əcdadlarını təmsil edir və onların hərəkət etdirilməsi uzun illərdir alimlər arasında müzakirə mövzusu olub.

Moai heykəllərinin sirri

Moai heykəlləri eramızın 1200-1700-cü illəri arasında Rano Raraku vulkanının kraterindəki kül daşından hazırlanıb. Bu heykəllərin bəzi nümunələri 33 fut (10 metr) hündürlüyə və 86 ton ağırlığa malikdir. Təxminən 950 moai adanın müxtəlif yerlərində yerləşdirilib. Çoxu daxilə doğru, kəndləri qorumaq məqsədi ilə yerləşdirilsə də, bəziləri astronomik məqsədləri ilə seçilir. Məsələn, Terevaka vulkanının qərb yamaclarında yerləşən yeddi moai bərabərlik günlərində günəşin batdığı istiqamətə baxır.

Heykəllərin hərəkət etdirilməsi

Moai heykəllərinin necə hərəkət etdirildiyi ilə bağlı bir çox nəzəriyyə mövcuddur. Son araşdırmalardan biri, Binghamton Universitetindən Carl Lipo və Arizona Universitetindən Terry Hunt tərəfindən aparılıb. Alimlər, 4.35 ton ağırlığında bir beton replikanı 18 nəfərlik heyətlə cəmi 40 dəqiqə ərzində 328 fut (100 metr) məsafəyə hərəkət etdirərək, heykəlin başına bağlanan ip vasitəsilə onu yanlara yelləyərək irəlilətməyi nümayiş etdiriblər. Bu üsul, heykəllərin 'gəzərək' hərəkət etdirildiyi nəzəriyyəsini gücləndirib.

Tarixi eksperimentlər

Moai heykəllərinin 'gəzdirilməsi' ideyası ilk dəfə 1986-cı ildə Çex arxeoloqu Pavel Pavel və Norveçli etnoqraf Thor Heyerdahl tərəfindən uğurla sınaqdan keçirilib. Onların təcrübələri bəzi tənqidlərə məruz qalsa da, bu metod ciddi akademik maraq doğurub və heykəllərin hərəkət etdirilməsində mümkün bir texnika kimi qəbul edilib.

İnsan təsiri və mədəni irs

Rapa Nui adasının moai heykəlləri yalnız arxeoloji və mühəndislik baxımından deyil, həm də mədəni irs baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Bu heykəllər adanın qədim sakinlərinin inanclarını, texniki bacarıqlarını və kollektiv əmək gücünü əks etdirir. Alimlər bu araşdırmalar vasitəsilə yalnız keçmişi deyil, həm də insan yaradıcılığının sərhədlərini daha yaxşı anlamış olurlar.