Samanyolu qalaktikasında "Qalaktik Yaşayış Zonası" (QYZ) adlanan və mürəkkəb həyatın inkişaf edə biləcəyi nəzəri bölgələrdə hansı ulduzların yaşana bilən planetlərə sahib ola biləcəyini öyrənmək üçün yeni tədqiqat aparılıb. Bu tədqiqat "Astronomy & Astrophysics" jurnalında dərc edilmək üçün qəbul edilib və beynəlxalq alimlər qrupu tərəfindən həyata keçirilib. Tədqiqat ulduz miqrasiyasının, yəni ulduzların qalaktika daxilində hərəkətinin, QYZ-də yaşana bilən planetlərin yaranmasına necə təsir etdiyini araşdırır.

Tədqiqat çərçivəsində alimlər kompüter modellərindən istifadə edərək ulduz miqrasiyasının QYZ-in parametrlərinə təsirini simulyasiya ediblər. Modellər həm miqrasiya ilə, həm də miqrasiya olmadan ssenariləri əhatə edib. Nəticədə, tədqiqatçılar ulduz miqrasiyasının qalaktikanın xarici bölgələrində yaşana bilən planetlərin yaranmasını artırdığını aşkar ediblər. Belə ki, miqrasiya olmayan ssenarilərlə müqayisədə, miqrasiya nəticəsində yaşana bilən planetlərə sahib ulduzların yaranma ehtimalı 5 dəfə çox olub. Bundan əlavə, qaz nəhəngi planetlərin qalaktikanın daxili bölgələrində yerüstü (qayalı) planetlərin yaranmasına təsir göstərə biləcəyi də müəyyən edilib.

Tədqiqatın müəllifləri yekun nəticədə bildiriblər ki, "Bu araşdırmada Qalaktik Yaşayış Zonası ilə bağlı mövcud analizlərə nisbətən daha geniş parametr sahəsi araşdırılıb. Tapıntılarımız Avropa Kosmik Agentliyinin (ESA) PLATO (Planetary Transits and Oscillations of Stars), Ariel və Yerüstü Ekzoplanetlər Üçün Böyük İnterferometr (LIFE) kimi yaxın gələcəkdə həyata keçiriləcək kosmik missiyalar kontekstində xüsusilə əhəmiyyətlidir. Bu missiyalar planetlərin xüsusiyyətləri, orbital quruluşları və atmosfer tərkibləri haqqında misli görünməmiş məlumatlar təqdim edəcəkdir."

QYZ konsepti 1950-ci illərdə ortaya çıxmış və bir ulduzun ətrafında maye suyun mövcud ola biləcəyi məsafədə olan "Ulduz Yaşayış Zonası" (UYZ) ideyasından inkişaf edib. 1980-ci illərdə təqdim edilən QYZ, əsasən, dəmir, silikon və oksigen kimi ağır elementlərin mövcud olduğu bölgələri əhatə edir. Bu elementlər Yer kimi qayalı planetlərin yaranması üçün vacibdir. Lakin QYZ-in ölçüsü və mövqeyi ilə bağlı elmi müzakirələr hələ də davam edir. Ümumilikdə, elmi konsensus qalaktikanın mərkəzindəki yüksək supernova fəaliyyəti və digər kosmik hadisələrin yaşana bilən planetlərin yaranmasını məhdudlaşdırdığını göstərir.

Əsasən Avropa Kosmik Agentliyinin liderliyi ilə həyata keçirilən missiyalar QYZ və ulduz miqrasiyası haqqında daha çox məlumat əldə etməyi hədəfləyir. Məsələn, PLATO missiyası 2026-cı ilin dekabrında başlayacaq və bir milyon ulduzu müşahidə edərək ekzoplanetləri aşkar etmək üçün "tranzit" metodu ilə işləyəcək. Ariel missiyası isə 2029-cu ildə başlayaraq 1000-dən çox təsdiqlənmiş ekzoplaneti araşdıracaq və onların kimyəvi və istilik tərkiblərini öyrənəcək. LIFE missiyası isə 2017-ci ildə başladılıb və əsas məqsədi ekzoplanetlərin atmosferlərini öyrənərək biomarkerlər (həyat əlamətləri) müəyyən etməkdir.

Gələcək illərdə QYZ və ulduz miqrasiyası ilə bağlı hansı yeni kəşflərin ediləcəyini zaman göstərəcək. Bu araşdırmalar həyatın yalnız Yer planeti ilə məhdudlaşmadığını anlamağımıza kömək edə bilər.