Süni İntellekt Tədqiqatlarda Yeni Dövr Açır

Süni intellekt (SI) alətləri tədqiqatçıların işini sürətləndirir, məhsuldarlığı artırır və xərcləri azaldır. Wiley nəşriyyatının 2025-ci ilin oktyabrında apardığı sorğuya əsasən, 2400-dən çox tədqiqatçıdan 62%-i SI alətlərindən istifadə etdiyini bildirib. Bu göstərici 2024-cü ildə 45% idi, həmin sorğuda 1043 nəfər iştirak etmişdi. Xüsusilə erkən karyera tədqiqatçıları və fiziki elmlər sahəsində çalışanlar SI alətlərini daha çox mənimsəyirlər.

Məhsuldarlıq və Keyfiyyət Artımı

Sorğuda iştirak edənlərin 85%-i SI-nin iş effektivliyini artırdığını, 77%-i daha çox iş görməyə imkan verdiyini, 73%-i isə işlərinin keyfiyyətini yaxşılaşdırdığını qeyd edib. Məsələn, Melburnda yerləşən Swinburne Texnologiya Universitetindən astrofizik Metyu Beyls SI-nin astronomiya sahəsində böyük məlumat bazalarını sürətlə analiz etməkdə necə kömək etdiyini vurğulayıb. Beyls və komandası SI alətlərindən istifadə edərək neytron ulduzlarının izlərini müəyyən edir. O deyir: '10 min namizədiniz varsa, hər birinə əl ilə baxmaq əvəzinə bir neçə saniyə ərzində analiz etmək çox rahatdır.'

Təhsil və Elmi Araşdırmalar Üçün Yeni İmkanlar

Beylsin komandası Claude adlı generativ SI modelindən istifadə edərək virtual kainat simulyasiyası üzərində işləyir. Bu layihə, ulduz qruplarının vizualizasiyalarını qrafiklərlə birləşdirərək tədris prosesini zənginləşdirmək məqsədi daşıyır. Beyls bunu 'həm müəllim, həm də köməkçi' kimi təsvir edir: 'Bu təhsil imkanları fenomenaldır.'

Elmi Müxtəlifliyə Təhdidlər

2024-cü ildə yayımlanan bir araşdırma göstərir ki, SI istifadə edən tədqiqatçılar daha çox məqalə dərc edir, daha tez komanda lideri olur və daha çox istinad alır. Araşdırmada qeyd olunur ki, SI əsasən məlumatla zəngin sahələrdə işləri sürətləndirir. Bu, elmi müxtəlifliyin azalmasına səbəb ola bilər. Tədqiqatçılar qeyd edir ki, SI fərdi məhsuldarlığı artırsa da, elmi sahələrin genişliyinə mənfi təsir göstərə bilər.

Etik və Təhlükəsizlik Narahatlıqları

Wiley sorğusunda iştirak edənlərin 87%-i SI alətlərinin səhv etməsi, məlumatların təhlükəsizliyi, etik məsələlər və təlim prosesinin şəffaflığı ilə bağlı narahatlıqlarını ifadə edib. Bu rəqəm 2024-cü ildə 81% idi. Tədqiqatçılar SI alətlərindən istifadə zamanı daha ciddi qaydaların tətbiq edilməsini tələb edirlər.

Nəticə

Süni intellekt elmi araşdırmalarda inqilab yaradır, lakin bu texnologiyanın geniş yayılması ilə bağlı risklər də artır. Tədqiqatçılar SI-nin faydalarını mənimsəsələr də, onun potensial zərərlərini də diqqətdə saxlayırlar.