Süni intellekt (Sİ) iki yeni potensial antibiotik hazırlayıb ki, bu dərmanlar dərmanlara davamlı gonoreya və MRSA (metisilin-rezistent Staphylococcus aureus) kimi "superbakteriyalar"ın həyatını sona çatdıra bilər. Bu barədə Massachusetts Texnologiya İnstitutunun (MIT) tədqiqatçıları məlumat verib.

Bu dərmanlar süni intellekt tərəfindən atom səviyyəsində dizayn edilib və laboratoriya, eləcə də heyvanlar üzərində aparılan sınaqlarda müsbət nəticələr göstərib. Lakin bu iki birləşmənin klinik sınaqlara çıxarılmasından əvvəl illərlə təkmilləşdirilməsi tələb olunur.

MIT komandası bildirib ki, süni intellekt antibiotiklərin kəşfində "ikinci qızıl dövr"ün başlanğıcını təmin edə bilər. Antibiotiklər bakteriyaların həyatını sona çatdırır, lakin dərmanlara davamlı infeksiyalar hər il bir milyondan çox insanın ölümünə səbəb olur. Antibiotiklərin həddindən artıq istifadəsi bakteriyaların dərmanlara qarşı müqavimət göstərmək üçün təkamül etməsinə şərait yaradıb və onilliklərdir yeni antibiotiklərin qıtlığı müşahidə olunur.

Əvvəllər tədqiqatçılar süni intellektdən istifadə edərək minlərlə məlum kimyəvi birləşmə arasında yeni antibiotiklər üçün potensial olanları müəyyən etməyə çalışıblar. Lakin MIT komandası bir addım irəli gedərək, süni intellektdən istifadə edərək gonoreya və MRSA üçün antibiotikləri sıfırdan dizayn edib.

Bu tədqiqat "Cell" jurnalında dərc olunub və mövcud olmayan və ya hələ kəşf edilməmiş 36 milyon birləşmə üzərində araşdırma aparılıb. Alimlər süni intellekti məlum birləşmələrin kimyəvi strukturunu və onların müxtəlif bakteriya növlərinin böyüməsini nə dərəcədə yavaşlatdığı barədə məlumatlarla təlimatlandırıblar. Süni intellekt daha sonra bakteriyaların karbon, oksigen, hidrogen və azot kimi atomlardan ibarət molekulyar strukturlara necə reaksiya verdiyini öyrənib.

Yeni antibiotiklərin dizaynı üçün iki yanaşma sınaqdan keçirilib. Birinci yanaşma milyonlarla kimyəvi fragmentdən ibarət kitabxanada perspektivli başlanğıc nöqtələrini müəyyənləşdirib və buradan dizayn etməyə davam edib. İkinci yanaşma isə süni intellektə tam sərbəstlik verib.

Dizayn prosesi həmçinin mövcud antibiotiklərə çox oxşar görünən hər şeyi kənarlaşdırıb. Bundan əlavə, dərman əvəzinə sabun və ya insan orqanizmi üçün zərərli olma ehtimalı olan birləşmələr də süzülüb. Nəticədə, dizayn edilmiş antibiotiklər əvvəlcə laboratoriyada bakteriyalar üzərində, daha sonra infeksiyalı siçanlar üzərində sınaqdan keçirilib, iki yeni potensial dərman əldə olunub.

MIT-dən tədqiqatçı professor Ceyms Kollinz BBC-yə verdiyi açıqlamada deyib: "Biz həyəcanlıyıq, çünki süni intellektin tamamilə yeni antibiotiklər dizayn etmək üçün istifadə oluna biləcəyini göstərdik. Süni intellekt bizə molekulları ucuz və sürətli şəkildə yaratmaq imkanı verir və bu, superbakteriyaların genlərinə qarşı mübarizədə böyük üstünlük təmin edir."

Bununla belə, dərmanlar hələ də klinik sınaqlara hazır deyil və insanlar üzərində sınaqlara başlamazdan əvvəl onları təkmilləşdirmək üçün bir-iki il tələb olunur.

London İmperial Kollecindən Dr. Endryu Edvards bu işin "çox əhəmiyyətli" və "böyük potensiala" malik olduğunu bildirib. O qeyd edib ki, bu yanaşma "yeni antibiotiklərin müəyyən edilməsi üçün yenilikçi bir üsul" təqdim edir. Lakin o əlavə edib ki, "Süni intellekt dərman kəşfini və inkişafını əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdırmağı vəd edir, lakin təhlükəsizlik və effektivlik baxımından ciddi sınaqlar aparmaq hələ də vacibdir."

Bəzi mütəxəssislər süni intellekt vasitəsilə dərman kəşfini daha da təkmilləşdirməyi təklif edirlər. Professor Kollinz bildirib ki, "Dərmanların laboratoriyada necə performans göstərdiyini deyil, orqanizmdə effektivliyini daha yaxşı proqnozlaşdıran modellərə ehtiyacımız var."

Bundan əlavə, süni intellekt tərəfindən dizayn edilən dərmanların istehsalının çətin olması məsələsi də var. Məsələn, nəzəri olaraq dizayn edilmiş 80 gonoreya müalicəsindən yalnız ikisi dərmana çevrilə bilib.

Vorrik Universitetindən professor Kris Dauson bu tədqiqatı "çox maraqlı" adlandırıb və süni intellektin antibiotiklərin kəşfi üçün əhəmiyyətli irəliləyiş təmin etdiyini bildirib. Lakin o, dərmanlara davamlı infeksiyalarla mübarizə aparmaq üçün iqtisadi problemlərin də olduğunu vurğulayıb. "Yeni antibiotik kəşf olunsa belə, onun effektivliyini qorumaq üçün mümkün qədər az istifadə olunmalıdır ki, bu da onun kommersiya baxımından gəlirli olmasını çətinləşdirir," deyə o qeyd edib.