Giriş

İspan tədqiqatçılarının yaratdığı süni intellekt modeli qədim əlyazmaların bərpasında inqilabi dəyişikliklər yaradır. Bu texnologiya tarixi mətnlərin daha sürətli və dəqiq şəkildə üzə çıxarılmasını təmin edir.

Palimpsestlər və Arximedin mirası

Palimpsestlər, əvvəllər üzərində yazı olan və sonradan silinərək təkrar istifadə edilən qədim əlyazma materiallarıdır. Belə nümunələrdən biri 1229-cu ildə rahib Johannes Myronas tərəfindən dualarını yazmaq üçün istifadə edilən qədim perqamentdir. Bu perqamentdə qədim yunan riyaziyyatçısı Arximedə aid mühüm mətnlər vardı. 2000-ci ildə ABŞ-ın Baltimor şəhərində yerləşən Walters İncəsənət Muzeyində mütəxəssislər bu palimpsesti araşdıraraq, beş illik bir səydən sonra Arximedə aid "Mexaniki Teoremlər Metodu" adlı mühüm traktatı üzə çıxardılar.

Yeni süni intellekt modeli

İspan alimləri José Luis Salmerón və Eva Fernández Palop tərəfindən təqdim olunan süni intellekt modeli bu prosesi daha da sadələşdirir. Onların "Mathematics" jurnalında dərc olunan tədqiqatı süni intellektin, xüsusilə maşın öyrənmə və dərin öyrənmə texnologiyalarının, palimpsestlərin bərpasında potensialını nümayiş etdirir. Bu texnologiya sintetik məlumatlar yaratmaqla, mətnlərin deqradasiya proseslərini modelləşdirir və məlumat çatışmazlığını aradan qaldırır.

Çoxsahəli tətbiqlər

Salmerón, Süni İntellekt üzrə professor və Stealth AI Startup şirkətinin direktoru, bu metodun tarixi sənədlərin bərpası ilə yanaşı tibbi görüntülər, bioloji mikroskopiya və sənaye inspeksiyası kimi sahələrdə tətbiq oluna biləcəyini qeyd edib. "Bizim sistemin üstünlüyü odur ki, deqradasiyanın səviyyəsi, rənglər və dillər kimi istənilən aspekti idarə edə bilərik," deyə o bildirib.

Nəticələr və məhdudiyyətlər

Araşdırma nəticələri süni intellektin klassik metodlarla müqayisədə daha üstün olduğunu göstərir. Tədqiqatçılar qədim siriyə, Qafqaz albanı və latın dillərində olan mətnlərlə işləyərək mükəmməl nəticələr əldə ediblər. Bununla belə, metod müəyyən məhdudiyyətlərə malikdir. Məsələn, kontrast səviyyəsi 5%-dən aşağı olan mətnlərdə modelin effektivliyi azalır. Tədqiqatçılar bu məhdudiyyətlərin aradan qaldırılması üçün işlərini davam etdirmək niyyətindədirlər.

Nəticə

Süni intellektin qədim əlyazmaların bərpasında istifadəsi həm tarixi araşdırmalar, həm də müasir texnologiyanın inkişafı üçün böyük perspektivlər açır.