Süni intellekt texnologiyasının təsir dairəsi genişlənməkdədir, lakin onun yaddaş üzərindəki təsiri daha incə və təhlükəli bir təhdid olaraq ortaya çıxır. MIT və Kaliforniya Universiteti, Irvine-dən olan araşdırmalar süni intellektin insanlar üzərində yalan xatirələr formalaşdırma potensialını vurğulayır.

Süni İntellekt və Yaddaş Manipulyasiyası

Psixoloq Elizabeth Loftus, son 50 ildə yaddaşın necə asanlıqla manipulyasiya oluna biləcəyini nümayiş etdirib. Onun işləri göstərir ki, düzgün istiqamətləndirilmiş suallar vasitəsilə insanlara baş verməmiş hadisələri xatırlamağı təlqin etmək mümkündür. Loftus və MIT tədqiqatçıları süni intellektin bu manipulyasiyanı daha da gücləndirə biləcəyini araşdırıblar.

Loftus’un əvvəlki tədqiqatlarında, insanlara uşaqlıqda alış-veriş mərkəzində itkin düşmə və ya piknikdə müəyyən qidalardan xəstələnmə kimi yalan hadisələr “xatırladılmışdır”. Bu cür manipulyasiyalar insanların davranışlarına ciddi təsir göstərə bilir.

Süni İntellektin Sorğu Gücü

MIT Media Lab tədqiqatçısı Pat Pataranutaporn, chatbotların insan yaddaşını dəyişdirə biləcəyini göstərən bir sıra təcrübələr aparıb. Bir tədqiqatda iştirakçılar silahlı soyğunçuluq hadisəsini izlədikdən sonra onlara yanlış məlumatlar təqdim edən suallar verilib. Məsələn, “Soyğunçular maşını park etdikləri yerdə təhlükəsizlik kamerası varmı?” kimi bir sual verilmişdir. Bu, iştirakçıların üçdə birinin heç maşın olmadığı halda maşını “xatırlamasına” səbəb olmuşdur.

Yalan Xatirələrin Gücü

Başqa bir araşdırma göstərdi ki, süni intellektin verdiyi yanlış xülasələr və ya chatbotlarla aparılan söhbətlər, insanların oxuduqları hekayələrdə yalan xatirələr formalaşdıra bilər. Təcrübələrdə iştirakçılar, yanlış məlumat təqdim edən AI xülasələrinə məruz qaldıqdan sonra həqiqi məlumatları daha az xatırlayıb və öz yaddaşlarına daha az əminlik göstəriblər.

Dəyişdirilmiş Media və Yaddaş

Üçüncü təcrübədə, tədqiqatçılar AI tərəfindən dəyişdirilmiş şəkillər və videoların yaddaş manipulyasiyasını araşdırdılar. İştirakçılar əvvəlcə 24 orijinal şəkil izlədilər, daha sonra bu şəkillərin AI tərəfindən dəyişdirilmiş və ya tamamilə AI tərəfindən yaradılmış versiyalarını gördülər. AI-modifikasiya edilmiş videoları izləyən iştirakçılar ən yüksək yalan xatirə nisbətinə sahib oldular.

Xatirələrin Təhrifinin Sosial Təsirləri

Tədqiqatçılar həmçinin qeyd edirlər ki, süni intellekt vasitəsilə yayılan dezinformasiya yalnız yanlış məlumat yaymaqla məhdudlaşmır, həm də insanların həqiqi məlumatlara olan inamını azalda bilər. Sosial media alqoritmləri də bu təsiri gücləndirərək, marjinal ideyaları populyar görünməyə məcbur edir.

Süni intellekt texnologiyasının təsiri daha geniş müzakirələrə səbəb olmalıdır, çünki bu, insan düşüncəsini və yaddaşını ciddi şəkildə dəyişdirə bilər. Yaddaşın təhrif edilməsi, yalnız texnologiyanın yaydığı dezinformasiya ilə mübarizə aparmaq deyil, həm də insanların öz xatirələrinə olan inamını artırmaq üçün vacibdir.