Süni intellektin təhlükələri ilə bağlı müzakirələr son dövrdə beynəlxalq əməkdaşlığın əsas mövzularından birinə çevrilib. 2025-ci ilin iyul ayında Şanxayda keçirilən Dünya Süni İntellekt Konfransında Nobel və Turing mükafatçısı Geoffrey Hinton, "Rəqəmsal İntellekt Bioloji İntellekti Əvəz Edəcəkmi?" adlı çıxışı ilə bu mövzuya diqqət çəkdi. Hinton, süni intellektin yaxın gələcəkdə insanlığa üstünlük təşkil edə biləcəyini və hətta onun mövcudluğunu təhdid edə biləcəyini vurğuladı.

Süni İntellekt Risklərinin Paradosku

Konfransda iştirak edən alimlər və siyasətçilər bu fikirləri ciddi şəkildə qəbul etsələr də, beynəlxalq əməkdaşlıqda paradoks yaranır. Konfranslarda paylaşılan ortaq risklər və imzalanan bəyannamələr müzakirələr bitdikdən sonra yerini sərt rəqabətə buraxır. Bu paradoks, süni intellekt təhlükələrinin müəyyən edilməsinin özünün beynəlxalq rəqabətin yeni bir sahəsi halına gəlməsi ilə əlaqələndirilir.

Risklərin Strateji Qurulması

Texnologiya idarəetməsi ənənəvi olaraq müəyyən risklərin tanınması və bu risklərə qarşı həll yollarının hazırlanması ilə başlayır. Nüvə silahlarının riskləri obyektiv şəkildə ölçülə bilən parametrlərlə müəyyən edilir. İqlim dəyişikliyi ilə bağlı isə artan elmi konsensus mövcuddur. Süni intellektdə isə risklər hələ də tam şəkildə müəyyən edilməyib. Bu qeyri-müəyyənlik, risklərin strateji olaraq qurulmasına imkan verir.

Məsələn, ABŞ "öncül modellərdən" yaranan "mövcudluq riskləri"nə diqqət çəkərək Silikon Vadisinin qabaqcıl sistemlərini ön plana çıxarır. Avropa "etika" və "etibarlı süni intellekt" mövzusunu vurğulayaraq öz tənzimləmə təcrübəsini genişləndirir. Çin isə "Süni intellekt təhlükəsizliyi qlobal ictimai sərvətdir" tezisini irəli sürərək risk idarəetməsinin bir neçə ölkə tərəfindən inhisara alınmamasını müdafiə edir.

Korporativ və Elmi Perspektivlər

Korporativ aktorlar da risklərin qurulmasında mühüm rol oynayır. OpenAI "insan məqsədlərinə uyğunlaşma"nı vurğulayaraq öz elmi güclərini önə çəkir. Digər şirkətlər isə təhlükəsizlik standartlarını öz yanaşmalarına uyğun şəkildə müəyyən edir və rəqiblərini bu standartlara cavab verməməkdə ittiham edir. Eyni zamanda, kompüter alimləri, filosoflar və iqtisadçılar öz sahələrində spesifik risklərə diqqət çəkərək texniki, mənəvi və iqtisadi fəlakətləri ön plana çıxarır.

Beynəlxalq Əməkdaşlığa Yeni Yanaşma

Süni intellekt təhlükəsizliyində beynəlxalq əməkdaşlıq zəruri olsa da, bu əməkdaşlıq yeni bir forma almalıdır. Bütün ölkələri əhatə edən vahid idarəetmə çərçivəsi əvəzinə, bir neçə fərqli idarəetmə modelinin tətbiq olunduğu "rəqabətçi idarəetmə laboratoriyaları" yaradılmalıdır. Bu yanaşma müxtəlif modellərin praktikada öz effektivliyini sübut etməsinə imkan verərək daha yüksək səviyyəli koordinasiya təmin edə bilər.

Nəticə

Süni intellekt sadəcə idarəetmə tələb edən bir texnologiya deyil, idarəetmənin öz mənasını dəyişdirən bir inqilabdır. Risklərin müəyyən edilməsi və onların idarə olunması qlobal idarəetmənin uğursuzluğu deyil, onun zəruri təkamülüdür. Bu proses, transformativ texnologiyanın qeyri-müəyyənliklərinə qarşı kollektiv öyrənmə prosesidir.