2024-cü il seçki mövsümü ilə bağlı Harvard tədqiqatçıları süni intellektin demokratik proseslərə təsirini araşdırıb. Onların fikrincə, süni intellektin dezinformasiya aləti kimi istifadə olunması ciddi risklər yaratsa da, bu texnologiya seçkilərdə daha müsbət məqsədlər üçün də tətbiq olunub. Mütəxəssislər süni intellektin seçki kampaniyalarında kütləvi ünsiyyət vasitəsi kimi istifadə edilməsini diqqətə çəkiblər.

Xatırladaq ki, Yeni İngiltərədə Prezident Co Baydenin süni intellekt vasitəsilə səsini təqlid edərək seçiciləri New Hampshire Demokratik ilkin seçkilərində iştirakdan çəkindirmək üçün istifadə edilən dərin saxta görüntülər (deepfake) müzakirələrə səbəb olmuşdu. Massaçusets də daxil olmaqla, bir çox ştat bu cür süni intellektin yaratdığı yanlış təsvirlərin seçkilər zamanı yayılmasını qadağan edən qanunvericilik təşəbbüsləri qəbul edib və ya müzakirə edib.

Harvard Kennedy Məktəbinin ictimai siyasət üzrə mühazirəçisi Brüs Şnayyer və Berkman Klein İnternet və Cəmiyyət Mərkəzindən Neytan E. Sandersin araşdırmalarına görə, süni intellektin seçkilərə təsiri ilə bağlı “apokalipsis” ssenarisi gerçəkləşməyib. Şnayyerin sözlərinə görə, süni intellekt vasitəsilə yaradılan yanlış məlumatlar əhəmiyyətli olsa da, heç bir seçkinin nəticəsinə həlledici təsir göstərməyib.

Tədqiqatçılar süni intellektin seçki kampaniyalarında daha geniş tətbiqlərini vurğulayıblar. Süni intellekt kampaniya işçiləri və könüllülərin işini dəstəkləmək, seçicilərlə ünsiyyət qurmaq, kampaniya materiallarını hazırlamaq kimi sahələrdə istifadə edilib. Şnayyer və Sanders süni intellektin demokratiya üçün həm təhlükəli, həm də transformativ alət olduğunu qeyd ediblər. Onların fikrincə, süni intellektin dezinformasiya və təbliğat üçün istifadəsi ciddi narahatlıq yaratdığı halda, onun digər sahələrdə tətbiqi müsbət nəticələr verə bilər.

Süni intellektin insan düşüncəsini təqlid edən texnologiyalar toplusu olaraq təsvir edildiyini bildirən Şnayyer, generativ süni intellekt və ChatGPT kimi böyük dil modellərinin mətn yaratma qabiliyyətinə malik olduğunu vurğulayıb. Bundan əlavə, şahmat oynayan süni intellekt, tibbi diaqnostika və hava proqnozlaşdırma sahələrində də istifadəsi genişlənib.

Massaçusetsdə süni intellekt vasitəsilə qanunvericilik proseslərini izləmək və izah etmək üçün yeni alətlər yaradılıb. "InstaTrac" danışıqdan mətnə çevirmə xüsusiyyəti ilə dinləmələrin və iclasların mətnlərini sənədləşdirir. "Legislata" dövlət agentlikləri və bələdiyyələrin ictimai dinləmələrindən süni intellekt tərəfindən yaradılan transkriptlər və xülasələr təqdim edir. Sanders tərəfindən təsis edilən MAPLE platforması isə qanun layihələrinin xülasələrini təqdim etmək və mürəkkəb qanunvericilikləri analiz etmək üçün süni intellektdən istifadə edir.

Şnayyer və Sanders süni intellektin etibar problemi olduğunu vurğulayıblar. Çoxlu süni intellekt məhsulları korporativ şirkətlərin mülkiyyətində olduğundan, bu sistemlərdəki səhvlər və ya qərəzlər istifadəçilərin məlumatlara güvənməsini çətinləşdirir. Korporativ süni intellekt modellərinin məzmun moderasiyası üçün istifadəsi də Sandersdə etimadsızlıq yaradır.

Bir həll yolu olaraq, hökumət tərəfindən maliyyələşdirilən və ictimaiyyətin nəzarətində olan süni intellekt sistemlərinin inkişaf etdirilməsi təklif edilir. Massaçusets qanunvericiləri $100 milyon büdcə ilə Massaçusets Süni İntellekt Mərkəzinin yaradılmasını təsdiqləyiblər. Sandersin fikrincə, bu cür sistemlər daha şəffaf şəkildə hazırlanarsa və ictimai iştirak təmin edilərsə, daha çox etibar qazana bilər.

Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, süni intellekt demokratik proseslərdə yeni namizədlər üçün imkanlar yarada bilər. Real vaxt tərcümə alətləri və süni intellekt vasitəsilə yaradılan kampaniya materialları yeni namizədlərin siyasi sistemlərdə iştirakını asanlaşdıra bilər. Şnayyerin fikrincə, süni intellektin gücü mövcud hakimiyyət strukturlarını gücləndirirsə, bu demokratiya üçün zərərli ola bilər. Lakin texnologiya daha geniş kütlələrə yerli idarəetmədə iştirak imkanı verərsə, bu, demokratiya üçün müsbət nəticələr doğura bilər.