James Webb Kosmik Teleskopu (JWST) tərəfindən aparılan son müşahidələr TRAPPIST-1d adlı ekzoplanetin Yerə bənzər atmosferə malik olmadığını ortaya qoydu. Bu kəşf, TRAPPIST-1 sistemindəki planetlərin potensial yaşama uyğunluğu ilə bağlı əvvəlki ümidləri xeyli azaldır. TRAPPIST-1 sistemi, bir neçə il əvvəl astronomlar arasında böyük maraq doğurmuş, bu sistemdəki yeddi kiçik qayalı planetdən üçü və ya dördünün ulduzun yaşayış zonasına daxil olduğu müəyyən edilmişdi.

JWST tərəfindən 2022-ci ilin noyabrında TRAPPIST-1d planetinin iki ardıcıl keçidi zamanı NIRSpec/PRISM aləti ilə aparılan müşahidələr nəticəsində bu planetin atmosferində Yerə bənzər molekulların - metan, karbon dioksid və su buxarının olmadığı aşkar edildi. Bu tədqiqatın nəticələri "The Astrophysical Journal" jurnalında "Temperat Qayalı Ekzo-Yer TRAPPIST-1d üzərində İkincil Atmosferlərin Sərt Məhdudiyyətləri" başlıqlı məqalədə dərc olunub. Məqalənin aparıcı müəllifi, Çikaqo Universiteti və Monreal Universitetinin IREx Tədqiqat İnstitutundan Karolin Piaulet-Ghorayebdir.

"TRAPPIST-1d, qəddar qırmızı ulduzun işıqlandırdığı bir qayalı planet ola bilər, lakin TRAPPIST-1e, f, g və h kimi xarici planetlər hələ də qalın atmosferlərə malik ola bilər," deyə tədqiqatın həmmüəllifi, St. Andrews Universitetindən Ryan MacDonald bildirib.

TRAPPIST-1d, sistemin yaşayış zonasının daxili kənarında yerləşir və atmosfer spektrini öyrənmək üçün çox yaxşı bir hədəfdir. JWST-nin müşahidələri planetin atmosferində heç bir aşkar xüsusiyyətin olmadığını göstərir. Bununla belə, planetin tamamilə atmosferdən məhrum olduğunu demək mümkün deyil. Piaulet-Ghorayeb qeyd edib ki, "Çox nazik bir atmosfer ola bilər, Marsa bənzər, ya da çox qalın və yüksək buludlar atmosferin mövcudluğunu gizlədə bilər, Venusa bənzər. Yaxud sadəcə atmosferi olmayan bir qayalı planet ola bilər."

Qırmızı cırtdan ulduzlar, TRAPPIST-1 kimi, Süd Yolunda ən çox rast gəlinən ulduz növləridir və onlar qayalı planetlərin yerləşdiyi yerlərdir. Lakin bu ulduzlar güclü partlama fəaliyyəti ilə tanınır və TRAPPIST-1 də istisna deyil. Bu güclü partlamalar planetlərin atmosferini məhv edə bilər. Bununla belə, bəzi planetlərin güclü maqnit sahələri vasitəsilə atmosferlərini qoruyub saxlaması mümkün ola bilər. JWST-nin həssas infraqırmızı cihazları bu fenomenləri öyrənmək üçün yeni imkanlar açır.

TRAPPIST-1d-nin atmosferi ilə bağlı müşahidələr, qalın və buludsuz hidrogenlə zəngin atmosferləri istisna edir, həmçinin Venusa bənzər qalın atmosferlərin də mövcudluğunu istisna edir. Yalnız çox nazik atmosferlər və ya yüksək buludlarla örtülmüş atmosferlər qalır, lakin bu tədqiqat onların mövcudluğunu da demək olar ki, istisna edir.

Tədqiqatçılar TRAPPIST-1d-nin yaşayışa uyğun bir ekzoplanet olmadığını təsdiqləyir. Bununla belə, sistemdəki digər planetlər, xüsusilə TRAPPIST-1e, f və g, atmosferlərini qoruyub saxlamış ola bilər. Bu planetlər ulduzdan daha uzaqda yerləşir və daha soyuqdur, lakin onların yaşayışa uyğunluğu ilə bağlı araşdırmalar davam edir.

"TRAPPIST-1d, ümidverici ekzoplanetlər siyahısından çıxarılsa da, TRAPPIST-1 sisteminin xarici planetləri hələ də su və digər atmosfer komponentlərinə sahib ola bilər," deyə Piaulet-Ghorayeb bildirib. Tədqiqatçılar JWST vasitəsilə bu planetlərin atmosferlərini araşdırmağa davam edirlər.

Bu kəşf Yer planetinin kosmosda nə qədər unikal olduğunu bir daha vurğulayır. İlkin ümidlərə baxmayaraq, TRAPPIST-1d yaşayış üçün uyğun bir dünya olmadığı aydın oldu. Tədqiqatçılar növbəti hədəflərə doğru irəliləyirlər.