Türkiyə zəlzələlərinin təsiri min kilometr uzaqda hiss edildi

2023-cü ilin fevralında Türkiyənin cənub-şərqində baş verən güclü zəlzələlər, təkcə zəlzələ bölgəsində deyil, min kilometr uzaqda yerləşən Azərbaycan ərazisində də ciddi təsirlərə səbəb oldu. Zəlzələlərin yaratdığı səthi dalğalar, Xəzər dənizinə yaxın bir çox geoloji strukturların hərəkət etməsinə və palçıq vulkanlarının aktivləşməsinə gətirib çıxardı.

Xəzər dənizi sahillərində qeyri-adi geoloji hadisələr

Araşdırmalara görə, zəlzələdən cəmi altı dəqiqə sonra dalğalar Xəzər sahillərinə çatdı və Kura çayının hövzəsindəki geoloji dəyişiklikləri aktivləşdirdi. Məlumatlar Avropa Kosmik Agentliyinin Sentinel-1 peykləri və digər geodezik alətlər vasitəsilə toplanıb. Araşdırma, bölgədəki yeddi səssiz fay xəttinin hərəkət etdiyini ortaya çıxardı. Bu fayların hərəkətləri, kiçik millimetrik sürüşmələr olsa da, geniş ərazini əhatə edirdi.

Palçıq vulkanlarının aktivləşməsi

Azərbaycan ərazisində, həm quruda, həm də sualtı bölgələrdə yerləşən 400-dən çox palçıq vulkanından 56-sı həmin gün aktivləşdi. Bu vulkanların bir çoxu kiçik ölçülü olsa da, bəziləri peyklərdən görünəcək qədər böyük əraziyə malikdir. Vulkanların püskürmə materialları əsasən palçıq, metan qazı və hidrokarbonlardan ibarətdir.

Tarixi və elmi baxış

Palçıq vulkanlarının tarixi qədim dövrlərə gedib çıxır. Azərbaycan, “odlar yurdu” kimi tanınırdı, çünki bu vulkanların püskürdüyü qazlar alovlanırdı. Bu fenomeni ilk dəfə XVI-XVII əsr səyahətçiləri təsvir etmiş, XIX əsrdə rus alimləri elmi izahlar verməyə başlamışdır. Geodinamik daxili mütəxəssis Juan Ignacio Soto, bu vulkanların diapiroslar vasitəsilə aktivləşdiyini bildirir. Diapiroslar, yerin altındakı maye süxurların yuxarıya doğru hərəkət edərək üst süxurları parçaladığı strukturlar kimi təsvir edilir.

Geoloji araşdırmaların gələcəyi

Araşdırma, Azərbaycan ərazisindəki palçıq vulkanlarının unikal xüsusiyyətlərini və zəlzələlərə qarşı həssaslığını ortaya qoyur. Geoloqlar hesab edir ki, bu cür hadisələr, bölgənin geoloji quruluşu və hidrokarbon ehtiyatları haqqında daha çox məlumat əldə etməyə imkan yaradacaq.