Yerdənkənar həyat tapılacaqmı? Elmin cavabı hələ də naməlumdur

K2-18b-də həyat əlamətləri: nə baş verir?

Astronomlar K2-18b planetinin atmosferində dimetil sulfid adlı bir molekulu aşkarlayıblar. Bu molekul Yer üzündə əsasən plankton və bakteriyalar tərəfindən istehsal olunur. Lakin bu, həyatın mövcudluğunu sübut etmək üçün kifayət deyil, çünki molekul qeyri-bioloji yollarla da əmələ gələ bilər.

Sübutların gücü və etibarlılığı

Elm adamları bildirir ki, bu aşkarlama yalnız üç sigma səviyyəsindədir, yəni təsadüfi bir yanlışlıq ehtimalı 0.3%-dir. Lakin elm dünyasında qəbul edilən “qızıl standart” beş sigma səviyyəsidir. Belə bir tapıntı təsadüfi yanlışlıq ehtimalını 0.00006%-ə endirir. Məsələn, CERN-də Higgs bozonunun aşkarlanması bu standartla təsdiqlənmişdi.

Təkrar sübutların əhəmiyyəti

Həyatın mövcudluğu ilə bağlı iddiaların etibarlı hesab olunması üçün təkrar sübutlar lazımdır. K2-18b-də oksigen kimi digər bioloji göstəricilərin aşkarlanması bu iddianı gücləndirə bilər. Lakin indiyədək bu molekullar aşkarlanmayıb və elm adamları iddialara skeptik yanaşırlar.

Mars və digər planetlərdə həyat iddiaları

Marsda həyat axtarışları da oxşar skeptisizm ilə qarşılanıb. 1996-cı ildə NASA Mars meteoriti ALH 84001-də mikrofosillər tapıldığını iddia etsə də, sonradan bu iddialar təkzib edildi. Mars atmosferində metan aşkarlanması da həyatın sübutu hesab olunmur, çünki bu qaz bioloji olmayan proseslərdən də əmələ gələ bilər.

Uzaq dünyalardan gələn siqnallar

1977-ci ildə “Wow!” siqnalı kimi qeyri-adi radio dalğaları aşkarlanmışdı, lakin bu siqnalın təkrarı müşahidə olunmadı. 2017-ci ildə ‘Oumuamua adlı interstellar obyektin yadplanetli artefakt olduğu iddia edildi, lakin sonradan bunun adi kometa olduğu sübut edildi.

Elmin yüksək sübut standartı

Astronom Carl Sagan'ın dediyi kimi, “qeyri-adi iddialar qeyri-adi sübutlar tələb edir”. Həyatın mövcudluğunu təsdiqləmək üçün daha güclü, təkrar sübutlar və skeptik yanaşma lazımdır. Elm adamları hələ də bu yüksək standartı qarşılamağa çalışırlar.