Atmosferdə CO2 Artışı və Yuxarı Atmosferin Dəyişimi

Yeni bir araşdırmaya görə, atmosferdə artan karbon dioksid (CO2) səviyyəsi Yerin yuxarı atmosferinə ciddi təsir göstərir. Milli Atmosfer Tədqiqatlar Mərkəzinin (NCAR) alimləri tərəfindən aparılan bu tədqiqat, artan CO2 səviyyəsinin yuxarı atmosferi daha az sıx, lakin günəş fırtınaları zamanı daha çox sıxlaşmağa meyilli hala gətirəcəyini aşkar edib. Bu dəyişikliklər peyklərin orbitdə qalma qabiliyyətinə və ömrünə təsir göstərə bilər.

Termosfer və Günəş Fırtınalarının Təsiri

Tədqiqatın əsas diqqət mərkəzi termosferdir. Bu atmosfer təbəqəsi Yerin səthindən 80-700 kilometr hündürlükdə yerləşir və burada auroralar baş verir, həmçinin Beynəlxalq Kosmik Stansiya (ISS) fəaliyyət göstərir. Termosfer, Günəşdən gələn ekstremal ultrabənövşəyi və rentgen şüalarını udaraq qızır və istiliyi artır. Lakin, karbon dioksidin artması ilə bu təbəqə daha az sıx və soyuq olur.

Günəşdə baş verən koronal kütlə atılmaları (CME) və geomaqnit fırtınaları termosferi təsir edir. Bu fırtınalar zamanı termosferin sıxlığı artır və aşağı orbitdəki peyklərin üzərindəki atmosfer müqavimətini yüksəldir. Məsələn, 2022-ci ilin fevralında baş verən bir fırtına nəticəsində 38 Starlink peyki orbitdən çıxaraq məhv olmuşdu. 2024-cü ilin mayında baş verən geomaqnit super fırtınası isə bir çox peykin orbitini dəyişmişdi.

Yeni Model və Proqnozlar

Alimlər 2024-cü ilin mayında baş verən geomaqnit super fırtınasını simulyasiya etmək üçün kompüter modellərindən istifadə ediblər. Onlar 2016-cı ilin atmosfer şərtlərini əsas götürərək gələcəkdə artan CO2 səviyyələrinin təsirini öyrəniblər. Tədqiqat göstərdi ki, gələcəkdə termosferin sıxlığı fırtına zamanı bugünkündən 20-50 faiz az olacaq. Lakin nisbi sıxlıq artımı indiki səviyyədən iki dəfə deyil, təxminən üç dəfə artacaq.

Peyk Sənayesi Üçün Çətinliklər

Bu dəyişikliklər peyk operatorları üçün ciddi problemlər yaradır. Termosferin sıxlığındakı böyük dəyişikliklər peyklərin orbitlərini proqnozlaşdırmağı çətinləşdirir və onların digər peyklərlə və ya kosmik tullantılarla toqquşma riskini artırır. Tədqiqatın rəhbəri Nikolas Pedatella bildirib ki, bu dəyişikliklər peyklərin dizaynında yeni atmosfer şərtlərini nəzərə almağı zəruri edir.

Gələcəkdə bu sahədə daha çox araşdırma aparılmalıdır. Xüsusilə, Günəşin 11 illik dövrlərinin və müxtəlif geomaqnit fırtınalarının təsiri daha dərindən tədqiq edilməlidir. Lakin bu tədqiqat göstərir ki, artan CO2 səviyyəsi yalnız Yerin iqlimini deyil, həm də kosmik hava şəraitini dəyişir.