Alimlər əsrlər boyu insanlığı çaşdıran maraqlı bir Günəş sirrini həll ediblər. Günəş ləkələrinin niyə bu qədər uzun müddət Günəş səthində qala bildiyini izah edən yeni müşahidə metodu bu sirri açıb.

Günəş ləkələri Günəşin səthində günlərdən aylaradək mövcud ola bilən daha qaranlıq və soyuq sahələrdir. Bu ləkələrin sabitliyinin sirri, maqnit sahələri ilə qaz təzyiqi arasında olan tarazlıqda gizlənir. Alimlərin tədqiqatları göstərir ki, bu tarazlıq ləkələrin uzun müddət mövcud olmasına səbəb olur.

Tarixi qeydlərə görə, Günəş ləkələri ilk dəfə eramızdan əvvəl 27-ci ildə Çin astronomları tərəfindən müşahidə edilmişdir. Ancaq bu müşahidələr daha qədim dövrlərə də gedib çıxa bilər. Məsələn, yunan filosofu Anaksagorun e.ə. 467-ci ildə Günəş ləkəsi gördüyü ehtimal edilir. Lakin bu ləkələrin əsl təbiəti yalnız müasir elmi tədqiqatlarla aydınlaşdırılıb.

Günəş ləkələri, əslində, maqnit sahələrinin xaotik hərəkətləri nəticəsində yaranır. Günəşin konvektiv zonasında olan plazma səthə doğru hərəkət edərkən soyuyur və enerji itirir. Soyuyan plazma daha sıx hala gəlir və yenidən Günəşin dərinliklərinə doğru batır. Bu proses zamanı maqnit sahələri daimi olaraq burulub, qırılıb və yenidən formalaşır. Bu səbəbdən Günəş ləkələri Günəş partlayışları və tac kütlə atılmaları kimi hadisələrlə əlaqələndirilir. Bu hadisələr isə Yer üzündəki peyklərə və elektrik şəbəkələrinə ciddi ziyan vura bilər.

Almaniyanın GREGOR Günəş teleskopundan istifadə edən beynəlxalq tədqiqat qrupu, yeni bir müşahidə metodu ilə Günəş ləkələrini daha aydın şəkildə müşahidə edib. Bu metod Yer atmosferinin yaratdığı müdaxilələri aradan qaldıraraq Günəşin qütbləşmiş işığını (polarizasiya) təhlil etməyə imkan verir. Polarizasiya işığın elektrik sahəsinin müəyyən bir istiqamətdə hərəkət etməsi fenomenidir. Bu texnika, Günəş ləkələrində baş verən prosesləri daha dəqiq anlamağa kömək edib.

Alimlər müəyyən ediblər ki, Günəş ləkələrinin sabitliyi maqnit sahələri ilə təzyiq arasındakı tarazlıqdan qaynaqlanır. Təzyiq artdıqca maqnit sahələri zəifləyir və bu tarazlıq ləkələrin uzun müddət mövcud olmasını təmin edir. Bu proses "maqnitohidrodinamik tarazlıq" (magnetohydrostatic equilibrium) adlanır və Günəş plazmasının elektrik keçirici xüsusiyyətləri bu tarazlığı dəstəkləyir.

Araşdırmanın nəticələri "Astronomy & Astrophysics" jurnalında dərc edilib. Alimlər bildiriblər ki, bu kəşf Günəş ləkələrinin uzun ömürlü olmasını izah edən nəzəriyyələri təsdiqləyir və Günəşin fəaliyyət dövrünü daha yaxşı başa düşməyə kömək edir. Bu biliklər kosmik hava proqnozlarının dəqiq olmasına və potensial təhlükələrin, məsələn, elektrik kəsintilərinin və peyklərə ziyanın qarşısını almağa kömək edə bilər.