Astronomlar, aralıq kütləyə malik qara dəliklərin (IMBH) mövcudluğunu təsdiqləmək üçün yeni bir addım atıblar. Bu dəfə NGC 6099 adlı nəhəng eliptik qalaktikanın kənarında yerləşən kompakt ulduz klasterində bir IMBH-nin ulduzu "yeməkdə" olduğu müşahidə edilib. Bu maraqlı kəşf, Hubble Kosmik Teleskopu və Chandra X-ray Rəsədxanasının birgə apardığı müşahidələr nəticəsində ortaya çıxıb.

Araşdırma nəticələrinin dərc olunduğu "The Astrophysical Journal" jurnalında, Milli Tsing Hua Universitetindən Yi-Chi Chang və onun həmkarları, NGC 6099 HLX-1 adlı bu mənbənin qeyri-adi X-ray emissiyalarını təhlil ediblər. Alimlərin dediyinə görə, bu mənbə IMBH-nin ulduz maddələrini udduğu zaman meydana gələn istilik və enerji buraxılışları ilə uyğun gəlir.

NGC 6099 HLX-1 ilk dəfə 2009-cu ildə Chandra teleskopu vasitəsilə aşkar edilib və o vaxtdan bəri ESA-nın XMM-Newton teleskopu ilə mütəmadi olaraq izlənilib. 2012-ci ildə isə bu mənbənin X-ray parlaqlığı 50-100 dəfə artaraq zirvəyə çatıb. Bu hiperparlaq X-ray emissiyası, ulduz kütləli qara dəliklərin emissiyalarından çox daha yüksəkdir və IMBH üçün nəzəri şəkildə gözlənilən diapazona uyğun gəlir.

Araşdırmanın aparıcı müəllifi Yi-Chi Chang qeyd edir ki, "Bu cür ekstremal parlaqlığa malik X-ray mənbələri qalaktikaların nüvəsindən kənarda nadir hallarda rast gəlinir və IMBH-ləri aşkar etmək üçün əsas vasitədir. Onlar qara dəliklərin təkamülündə itkin həlqəni təşkil edə bilər."

NGC 6099 HLX-1 mənbəsinin optik müşahidələri də maraqlıdır. Hubble teleskopu bu mənbənin yaxınlığında kompakt bir ulduz klasterini aşkar edib. Bu klasterdə IMBH-nin mövcudluğu nəzəriyyəsi ilə uyğunluq təşkil edən sıx ulduz yığımı müşahidə olunub. Bundan əlavə, IMBH-nin ətrafında yaranan yığılma diski, maddənin üç milyon dərəcə Selsiyə qədər qızmasına və güclü X-ray emissiyasına səbəb olur.

Alimlər, həmçinin bu mənbənin dəyişkən emissiyasını araşdırır və bu dəyişkənliyin ulduzun IMBH tərəfindən hissə-hissə udulması ilə əlaqəli ola biləcəyini irəli sürürlər. Araşdırmanın həmmüəllifi Roberto Soria bildirir ki, "Əgər IMBH bir ulduzu yeyirsə, qazın tamamilə udulması nə qədər vaxt alır? 2009-cu ildə HLX-1 kifayət qədər parlaq idi, 2012-ci ildə isə parlaqlıq zirvəyə çatdı və sonra yenidən azaldı. İndi biz gözləməli və müşahidə etməliyik ki, bu dəyişkənlik davam edəcəkmi yoxsa mənbə tamamilə yox olacaq."

Araşdırmanın nəticələri göstərir ki, IMBH-lər qara dəliklərin təkamülündə və qalaktikaların inkişafında mühüm rol oynaya bilər. Daha çox IMBH aşkar edilməsi, onların qalaktikaların kənarlarından nüvələrinə doğru hərəkət edərək nəhəng qara dəliklərin yaranmasına töhfə verə biləcəyini sübut edə bilər. Bununla yanaşı, IMBH-lərin mövcudluğu qara dəliklərin kütləvi təkamülünü daha yaxşı anlamağa kömək edəcəkdir.

Gələcək müşahidələr və statistik araşdırmalar IMBH-lərin sayı, onların ulduzları necə udduğu və qalaktikaların böyüməsindəki rolu haqqında daha dəqiq məlumatlar əldə etməyə imkan verəcək.