Qədim Kərgədanın İngiltərədən Arktikaya Səyahəti

Kanadanın Devon adasında, buzla örtülmüş torpaqların altından tapılan 23 milyon illik kərgədan fosili, Arktik regionunun qədim dövrlərdə necə bir həyat mərkəzi olduğunu göstərir. Bu tapıntı, Kanadadakı Təbiət Muzeyində paleobiologiya üzrə mütəxəssislər tərəfindən araşdırılıb və heyvanın 'itjilik' adlandırılan yeni bir növ olduğu müəyyən edilib. 'İtjilik', İnuktitut dilində “buzlu” mənasını verir.

Avropadan Kanadaya Uzanan Yol

Alimlərin araşdırmaları bu kərgədan növünün Avropadakı qədim akrabaları ilə əlaqəli olduğunu göstərir. Bu nəticə, heyvanın miqrasiya yolu ilə Kanadaya çatdığını sübut edir. Lakin bu nəzəriyyə mübahisəli olaraq qalır, çünki Şimali Atlantika torpaq körpüsünün həmin dövr üçün mövcud olub-olmaması barədə elmi mübahisələr davam edir.

Kanada Təbiət Muzeyində paleobiologiya üzrə rəhbər Danielle Fraser bu tapıntını “məntiqli görünmür” kimi qiymətləndirsə də, daha ətraflı modelləşdirmə və araşdırmalardan sonra bu nəzəriyyənin mümkün olduğunu qəbul edib. Alimlər, Arktik bölgənin qədim dövrlərdə məməlilərin diversifikasiyası və yayılmasının mərkəzi ola biləcəyini vurğulayırlar.

Devon Adasının Qədim Ekosistemi

23 milyon il əvvəl Devon adası, bu günki buzlu tundralardan fərqli olaraq, mülayim iqlimə sahib bir meşə ilə örtülü idi. Bu dövrdə, kərgədan və digər heyvanlar bu zəngin və yaşıl ərazilərdə yaşayırdı. Haughton krateri, bu heyvanların yaşadığı əraziyə çevrilmişdi. Bu gün isə həmin krater, NASA alimləri tərəfindən Mars sınaqları üçün istifadə edilən bir yer kimi təsvir olunur.

1984-cü ildə paleobioloq Mary Dawson kraterdə ilk kərgədan dişini tapdı və iki il sonra ərazidən daha çox sümük topladı. Bu tapıntılar sonrakı illərdə digər mütəxəssislər tərəfindən də araşdırıldı və fosilin daha çox hissəsi ortaya çıxarıldı. Ümumilikdə, fosilin üçdə üçü bərpa edilib və bu, onun təkamül ağacındakı yerini müəyyənləşdirməyə kömək edib.

Nəzəriyyələr və Gələcəyə Baxış

Alimlər hələ də kərgədanın Kanadaya necə gəldiyini araşdırırlar. Böyük ehtimalla, Şimali Atlantik torpaq körpüsü vasitəsilə Avropadan keçərək Kanadaya çatıb. Lakin bu nəzəriyyə bəziləri tərəfindən sual altına alınır. Alternativ olaraq, kərgədanın Asiya üzərindən Berinq körpüsü vasitəsilə Şimali Amerikaya keçmiş ola biləcəyi ehtimalı da mövcuddur.

Danielle Fraser və onun komandası, gələcək araşdırmalarla Arktik bölgədəki digər böyük məməli fosillərini ortaya çıxararaq daha çox dəlil əldə edəcəklərinə ümid edirlər. “Bu kərgədan burada idi, amma digər böyük məməlilər haradadır? Məncə onlar da orada idi və biz onları tapacağıq”, deyə Fraser bildirib.

Bu tapıntı, həm qədim dövrlərdəki iqlim dəyişikliyinin faunaya təsiri, həm də məməlilərin coğrafi yayılma yolları ilə bağlı vacib suallara işıq tutur.