Astronomlar kainatın milyardlarla il ərzində dəyişmədən qalan nadir bir qalaktikasını - KiDS J0842+0059-i kəşf ediblər. Bu qalaktika, 'kosmik fosil' adlandırılaraq, astronomlara ilk qalaktikaların necə formalaşdığı və kainatın necə inkişaf etdiyi barədə əhəmiyyətli məlumatlar təqdim edir. KiDS J0842+0059 qalaktikası, 3 milyard işıq ili uzaqlıqda yerləşir və 2018-ci ildə KiDS (Kilo Degree Survey) layihəsi çərçivəsində aşkar edilmişdir. Son tədqiqatlar göstərir ki, bu qalaktika təxminən 7 milyard il ərzində heç bir dəyişiklik keçirməyib. Qalaktika kütləvi toqquşmalardan və digər qalaktikalarla qarşılıqlı təsirlərdən qaçaraq 'dondurulmuş' vəziyyətdə qalıb. Bu, onu elm adamları üçün unikal bir zaman kapsulu halına gətirir. Milli Astrofizika İnstitutunun (INAF) tədqiqatçısı və layihənin rəhbərlərindən biri olan Crescenzo Tortora, bu kəşfi belə izah edib: "Biz milyardlarla il ərzində mükəmməl şəkildə qorunmuş bir qalaktika tapdıq. Bu, ilk qalaktikaların necə formalaşdığını və kainatın bugünkü vəziyyətə necə gəldiyini anlamaq üçün əsl arxeoloji tapıntıdır. Kosmik fosillər kainatın dinozavrları kimidir; onları öyrənərək ən massiv qalaktikaların necə inkişaf etdiyini başa düşə bilərik." KiDS J0842+0059-un ölçü və kütləsi haqqında məlumatlar VLT (Very Large Telescope) və onun X-Shooter cihazı vasitəsilə dəqiqləşdirilmişdir. Bu qalaktikanın günəşin kütləsindən təxminən yüz milyard dəfə böyük bir ulduz kütləsinə sahib olduğu, lakin buna baxmayaraq oxşar kütləyə malik qalaktikalardan daha kompakt olduğu müəyyən edilib. Əlavə olaraq, qalaktikanın uzun müddət ərzində ulduz formalaşdırmadığı da aşkar edilib. Tədqiqat qrupu LBT (Large Binocular Telescope) vasitəsilə daha dəqiq təsvirlər əldə edərək KiDS J0842+0059-un həqiqətən kompakt olduğunu və bu fosil qalaktikanın strukturunu təsdiqləyib. Bu tədqiqat, qalaktikanın NGC 1277 kimi digər fosil nümunələrinə bənzər bir forma malik olduğunu ortaya qoyub. NGC 1277, Yerə daha yaxın - təxminən 240 milyon işıq ili uzaqda yerləşən Perseus Qalaktika Dəstəsindədir. Chiara Spiniello, Oksford Universitetinin tədqiqatçısı, kəşfin əhəmiyyətini belə vurğulayıb: "Bu, bizə KiDS J0842+0059 kimi uzaqda yerləşən fosil qalaktikaların yüksək dəqiqlikli təsvirlərini əldə etməyə imkan verən ilk tədqiqatdır." Bu qalaktikaların mövcudluğu, bəzilərinin sürətlə formalaşdığını, kompakt qaldığını və milyardlarla il ərzində toqquşmalardan qaçaraq 'yatmış' vəziyyətdə qaldığını göstərir. Tədqiqatçılar, bu fosil qalaktikaları öyrənərək bugünkü massiv qalaktikaların nüvələrinin formalaşma tarixini yenidən qurmağa çalışırlar. Tədqiqatın nəticələri "Monthly Notices of the Royal Astronomical Society" jurnalında dərc edilib. Gələcəkdə, astronomlar Euclid kosmik teleskopu vasitəsilə yeni fosil qalaktikaları axtarmaq və onların xüsusiyyətlərini daha da dəqiqləşdirmək istiqamətində işlər görməyi planlaşdırırlar.