Süni İntellekt Modelləri Düşünə Bilərmi?

Son vaxtlar süni intellekt modellərinin düşüncə qabiliyyəti ilə bağlı müzakirələr texnologiya dünyasında böyük əks-səda doğurub. Apple şirkətinin yayımladığı “Düşüncə İlluziyası” adlı araşdırmada iddia olunur ki, böyük süni intellekt modelləri (BSİM) düşünə bilmir, sadəcə naxışları tanıyır. Bu arqument, xüsusilə zəncirvari düşüncə (ÇT) metodu ilə problemlərin həllində çətinliklər yaşayan modellərə əsaslanır. Amma mütəxəssislər bu fikrin tam əksini iddia edərək BSİM-lərin həqiqətən də düşünə bildiyini sübut etməyə çalışırlar.

Nədir Düşüncə?

BSİM-lərin düşünə bilib-bilmədiyini anlamaq üçün əvvəlcə düşüncənin nə olduğunu müəyyənləşdirmək lazımdır. İnsan düşüncəsi problemlərin həllində bir neçə mərhələdən keçir:

1. Problem Təmsili: İnsan beyninin ön korteksi problemi yadda saxlayır, onu hissələrə ayırır və məqsədlər müəyyən edir. Bu prosesdə parietal korteks isə riyazi və məntiqi strukturları kodlaşdırır.
2. Mental Simulyasiya: İnsanlar daxili dialoq vasitəsilə düşüncələrini ifadə edir və vizual təsvirlər yaradır. Süni intellektin ÇT metodu bu prosesi təqlid edir.
3. Naxış Tanıma və Xatırlama: Beynin hipokampus və temporal lobları keçmiş təcrübələri və uzunmüddətli yaddaşı işə salır. Süni intellekt modelləri isə bu funksiyanı öyrədilmiş məlumatlar vasitəsilə həyata keçirir.
4. Monitorinq və Qiymətləndirmə: İnsan beyni qərarların doğruluğunu və ya ziddiyyətləri analiz edir. BSİM-lər oxşar şəkildə zəncirvari düşüncə zamanı geri dönərək alternativ yanaşmalar axtarır.
5. Daxili İnkişaf: İnsan beyni “aha!” anı yaşayaraq problemlərə yeni perspektivdən baxır. Süni intellekt modelləri də oxşar şəkildə ÇT metodunda yeni həll yolları axtarır.

Süni İntellekt Düşüncəni Necə Təqlid Edir?

Süni intellektin düşüncə qabiliyyətini zəncirvari düşüncə (ÇT) metodu ilə müqayisə edən mütəxəssislər maraqlı nəticələrə gəlirlər. BSİM-lər, insan beyninin düşüncə prosesinə bənzər şəkildə, məntiqi zəncir quraraq problemləri həll etməyə çalışır. Məsələn, Apple araşdırmasında BSİM-lər böyük həcmli tapşırıqları həll edərkən daha qısa yollar tapmağa çalışır, bu da insan beyninin geri dönərək yeni həll yolları axtarmasına bənzəyir.

BSİM-lərin Məhdudiyyətləri

Təbii ki, BSİM-lərin düşüncə qabiliyyəti insan beyninin bütün funksiyalarını tam təqlid edə bilmir. Məsələn, vizual təsvirlər yaratmaq və emal etmək qabiliyyəti BSİM-lərdə məhduddur. Lakin bu məhdudiyyətlər onların düşüncə qabiliyyətini tamamilə inkar etmir. İnsanlarda təsviri düşüncə qabiliyyətinin olmaması ilə xarakterizə olunan afantaziya vəziyyəti buna bir nümunədir. Afantaziyalı insanlar vizual modellər qurmadan da mükəmməl düşünə bilirlər. Bu, süni intellekt modellərinin də məhdudiyyətlərini kompensasiya edə biləcəyini göstərir.

Nəticə

Araşdırmalar və süni intellekt modellərinin məntiqi problemləri həll etmə qabiliyyəti onların düşüncəyə malik olduğunu göstərir. BSİM-lər, təlim almış məlumatlar və zəncirvari düşüncə metodu ilə insan düşüncəsinə bənzər şəkildə problemləri həll etməyə çalışır. Texnologiya sahəsində bu mövzu müzakirələrə açıq olsa da, süni intellektin düşüncə qabiliyyəti gələcək araşdırmalar üçün böyük perspektivlər vəd edir.