Dünya 2,8 dərəcə istiləşməyə doğru irəliləyir

BMT-nin Ətraf Mühit Proqramı (UNEP) xəbərdarlıq edir ki, hazırkı qlobal iqlim siyasəti ilə dünya 2100-cü ilə qədər sənaye öncəsi dövrlə müqayisədə 2,8 dərəcə istiləşməyə doğru gedir. Beynəlxalq səviyyədə razılaşdırılmış 1,5 dərəcə həddinin isə növbəti on il ərzində keçiləcəyi gözlənilir. Bu həddin aşılması iqlim dəyişikliklərinin ən ağır nəticələrini qaçınılmaz edəcək.

Kiçik irəliləyişlər, lakin kifayət deyil

UNEP-in hesabatına görə, ötən ilki 3,1 dərəcə proqnozu ilə müqayisədə bu ilki hesablamalar bir qədər yaxşıdır. Əgər ölkələr milli iqlim planlarını tam şəkildə həyata keçirərlərsə, əsrin sonuna qədər istiləşmə 2,3-2,5 dərəcə arasında ola bilər. Lakin bu da hələ 1,5 dərəcə hədəfinə çatmaq üçün kifayət deyil. BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş deyir: 'Bu, müəyyən irəliləyişdir, lakin hələ də fəlakətdən uzaq deyilik.'

1,5 dərəcə həddini saxlamaq üçün nə lazımdır?

Bu hədəfə çatmaq üçün 2019-cu illə müqayisədə növbəti on ildə emissiyaların 55 faiz azaldılması tələb olunur. Əgər bu mümkün olmazsa, ən azı 2 dərəcə həddini qorumaq üçün 35 faiz azalma lazımdır. Lakin hazırkı milli planlar yalnız 15 faiz azalma vəd edir ki, bu da kifayət deyil. Həmçinin, ABŞ-ın Paris İqlim Sazişindən çıxması vəziyyəti daha da çətinləşdirib.

Texnologiya var, amma siyasi iradə çatışmır

Hesabatda qeyd edilir ki, emissiyaları sürətlə azaltmaq üçün lazım olan texnologiyalar mövcuddur. Günəş və külək enerjisinin inkişafı sürətlənir, bu da enerji xərclərini azaldır. Lakin bu texnologiyaların tətbiqi üçün qlobal miqyasda daha güclü siyasi iradə lazımdır. Quterreş xəbərdarlıq edir: 'Hər bir gecikmə insan həyatı, məcburi köçkünlük və inkişaf üçün ağır nəticələr doğuracaq.'

İnsan həyatına təsirlər

İqlim dəyişiklikləri artıq milyonlarla insanın həyatına təsir edir. 2024-cü il ən isti il olaraq 1,5 dərəcə həddini keçdi. Həddin aşılması daha çox ekstremal hava şəraiti, quraqlıq, daşqınlar və fırtınalar deməkdir. Bu hadisələr kənd təsərrüfatını məhv edir, aclıq böhranlarını dərinləşdirir və sahil bölgələrini su altında qoyur. Hər bir dərəcə artımı ilə nəticələr daha ağır olur, geri dönülməz dəyişikliklər riski artır.

G20 ölkələrinin rolu

BMT-nin fikrincə, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə ən böyük məsuliyyət G20 ölkələrinin üzərinə düşür. Bu ölkələr qlobal emissiyaların böyük hissəsinə görə cavabdehdir. Lakin 2024-cü ildə bu ölkələrin emissiyaları 0,7 faiz artıb, bu da hədəflərə çatmaq yolunda ciddi maneədir.

Ümid işığı

Parisin İqlim Sazişindən bəri istiləşmə proqnozları bir qədər azalıb. 10 il əvvəl bu rəqəmlər 3-3,5 dərəcə arasında idi. Bu, irəliləyişin mümkün olduğunu göstərir, lakin daha çox siyasi və iqtisadi dəstək lazımdır.

İqlim dəyişiklikləri ilə mübarizə üçün vaxt daralır. Hər bir ölkə, hər bir insan bu qlobal problemi həll etmək üçün öz rolunu oynamaq məcburiyyətindədir.