Elm və Kosmos

Elm adamları gələcəyin texnologiyalarını sosial təsirlər baxımından test edir

1
Link kopyalandı

1

14.08.2025, 13:03

Süni İntellekt

Oxumaq vaxt alır?

Məqalələri dinləyə bilərsiz
Elm adamları gələcəyin texnologiyalarını onların cəmiyyətə potensial təsirlərini öncədən proqnozlaşdırmaq üçün yeni bir yanaşma inkişaf etdiriblər. "Elm fantastikası elmi" (ingiliscə: "science fiction science" və ya "sci-fi-sci") adlanan bu metod, gələcəkdə həyata keçməsi ehtimal olunan texnologiyaların sosial, davranış və etik təsirlərini əvvəlcədən müəyyən etmək məqsədi güdür. Bu yanaşma, texnologiyalar hələ nəzəri və ilkin inkişaf mərhələsində olduğu zaman onların mümkün nəticələrini öyrənmək üçün eksperimental metodlardan istifadə edir. Almaniyanın Max Planck İnsan İnkişafı İnstitutundan Iyad Rahwan, Kanadanın Britaniya Kolumbiyası Universitetindən Azim Shariff və Fransanın Toulouse İqtisadiyyat Məktəbindən Jean-Francois Bonnefon tərəfindən təklif edilən bu metod, texnologiyaların cəmiyyət üzərindəki təsirlərini daha aydın şəkildə görməyi hədəfləyir. Araşdırmaçılar bu yanaşmanı "arXiv" adlı preprint serverində dərc etdikləri tədqiqatda belə izah edirlər: "Gələcək texnologiyaların sosial və davranış təsirlərini öncədən proqnozlaşdırmaq, onların inkişafını və tənzimlənməsini bu təsirlər dərinləşmədən əvvəl yönləndirməyə imkan verərdi. Biz eksperimental metodlardan istifadə edərək gələcək texnologiyaları simulyasiya edir və iştirakçıların bu texnologiyalarla qarşılıqlı əlaqələrinin davranışlarını ölçürük." Araşdırmaçılar qeyd edirlər ki, sosial media kimi texnologiyaların təsirlərini öncədən proqnozlaşdırmaq mümkün olsaydı, bu texnologiyaların tətbiqinə daha ehtiyatlı yanaşmaq mümkün olardı. Məsələn, sosial mediyanın geniş yayılmasından sonra ortaya çıxan özünəinam problemləri və etik suallar əvvəlcədən simulyasiya olunaraq öyrənilə bilərdi. Bu yanaşma, "Black Mirror" serialının "Nosedive" epizodunda olduğu kimi, sosial mediyanın həddindən artıq təsirlərinin distopik bir reallığa çevrilməsinin qarşısını almağa kömək edə bilərdi. Epizodda sosial mediya insanların həyatını yayımlamaqla yanaşı, onların populyarlığını və sosial mövqeyini ölçən "sosial kredit sistemi" kimi texnologiyalar təqdim edir. Bu texnologiyaların bəziləri artıq cəmiyyətə tətbiq olunmağa hazırlaşır. Araşdırmada qeyd olunan digər texnologiyalar arasında süni intellektlə idarə olunan sosial kredit sistemləri, avtonom avtomobillər, embrionların istənilən xüsusiyyətlərə görə seçilməsi prosesi və süni hamiləlik ("Brave New World" romanında təsvir olunan texnologiyaya bənzər) yer alır. Bu texnologiyalar potensial olaraq ciddi ictimai və siyasi müzakirələrə səbəb ola bilər. Araşdırmaçılar bildirirlər ki, gələcək texnologiyalarla gələcək sosial dünyada qarşılıqlı əlaqədə olan insanların davranışlarını öyrənmək davranış elmləri üçün qeyri-adi çətinliklər yaradır və qeyri-ənənəvi metodlara ehtiyac duyulur. Hələlik, virtual reallıqda bu texnologiyaların təsirlərini öncədən proqnozlaşdırmaq, onların cəmiyyət üzərindəki təsirlərini tam dəqiqliklə müəyyən etmək üçün kifayət qədər effektiv deyil. Buna baxmayaraq, bu yanaşma gələcəkdə elm fantastikasından real elmi metodlara keçidin mümkün olduğunu göstərir.
1
Link kopyalandı

Bir istifadəçi, ChatGPT-ni kalkulyatorda işə salmağı bacarıb! (VİDEO)

0:00 / 0:00