Elm və Kosmos
Elm adamları qeyri-mümkün hesab edilən qara dəlik toqquşmasını qeydə aldılar
1
1
Süni İntellekt
Oxumaq vaxt alır?
Məqalələri dinləyə bilərsiz
Elm dünyasında qara dəliklərin ən böyük toqquşması qeydə alınıb və bu hadisə alimlər arasında həm heyrət, həm də çaşqınlıq yaradıb. Bu nəhəng obyektlər, Lazer İnterferometr Qravitasiya-Dalğa Rəsədxanası (LIGO) tərəfindən aşkar edilib və onların ölçüləri mövcud nəzəriyyələrə meydan oxuyur. Bu qara dəliklər Günəşin kütləsindən müvafiq olaraq 103 və 137 dəfə böyükdür və onların birləşməsi nəticəsində 190 ilə 265 arasında Günəş kütləsinə malik daha nəhəng bir obyekt yaranıb.
Cardiff Universitetinin fiziki və LIGO komandasının üzvü Mark Hannam bildirir ki, "Biz adətən qara dəliklərin kütlələrinin 60 ilə 130 Günəş kütləsi arasında formalaşmadığını düşünürük, lakin bu iki obyekt məhz bu aralıqda yerləşir."
Qara dəliklər adətən nəhəng ulduzların ölümündən sonra yaranır. Ulduzun nüvəsi öz çəkisi altında çökərək inanılmaz dərəcədə sıx bir nöqtəyə çevrilir və bu nöqtədən hətta işıq belə qaça bilmir. Lakin bu proses çox böyük ulduzlarda qeyri-adi xarakter alır. Əgər ulduz nüvəsinin kütləsi 60 Günəş kütləsindən çoxdursa, onun çöküşü o qədər güclü olur ki, nəticədə ulduz tamamilə məhv olur və heç bir qara dəlik yaranmır.
Lakin LIGO tərəfindən qeydə alınan bu yeni obyektlər bu nəzəriyyəni şübhə altına alır. Alimlər bu qara dəliklərin necə bu qədər böyük ölçülərə çatdığını araşdırmağa çalışırlar. Yüksək ehtimal olunur ki, bu obyektlər kiçik qara dəliklərin birləşməsi və ya qaz və toz udması nəticəsində formalaşıb. Yale Universitetinin astrofiziki Priyamvada Natarajan bildirir ki, "Sual budur: belə şeylərin baş verə biləcəyi kosmik mühitlər və şərtlər hansılardır?"
Bu yeni obyektlər həmçinin inanılmaz dərəcədə sürətli fırlanma sürətinə malikdirlər. LIGO tərəfindən qeydə alınan ən sürətli fırlanan qara dəliklərdən olan bu obyektlər, alimlərə onların formalaşma prosesini daha yaxşı anlamağa kömək edə bilər. Bəzi tədqiqatçılar hesab edirlər ki, bu sürətli fırlanma kiçik qara dəliklərin birləşməsi nəticəsində yaranmış ola bilər.
Gələcəkdə LIGO və digər qravitasiya-dalğa detektorlarının təkmilləşdirilməsi ilə alimlər daha böyük qara dəlikləri aşkar edə və onların xüsusiyyətlərini daha dəqiq ölçə biləcəklər. Eyni zamanda, "Kosmik Kəşfiyyatçı" və "Eynşteyn Teleskopu" kimi yeni cihazlar vasitəsilə kainatın daha erkən dövrlərində baş vermiş qara dəlik birləşmələrini müşahidə etmək mümkün olacaq. Bu cür müşahidələr, qalaktikaların mərkəzində yerləşən nəhəng qara dəliklərin necə formalaşdığını və kiçik qara dəliklərin daha böyük ölçülərə necə çatdığını anlamağa kömək edəcək.
Priyamvada Natarajan qeyd edir ki, "Kainatda bu qədər çox qara dəliklərin olması və onların tədricən bu qədər müxtəlif ölçülərə malik olduğunu kəşf etməyimiz olduqca həyəcanvericidir."
1