Kainatın ən uzaq nöqtələrində, Böyük Partlayışdan sonra cəmi bir milyard il keçmiş supermassiv qara dəliklərin mövcudluğu astronomları çaşdırmışdı. Bu obyektlər Günəşdən milyonlarla, hətta milyardlarla dəfə böyük kütləyə sahibdir və ənənəvi nəzəriyyələr onların bu qədər sürətlə böyüməsini izah etməkdə çətinlik çəkirdi. James Webb Kosmik Teleskopunun müşahidələri bu sirri daha da dərinləşdirib.

Virginia Universitetinin astrofiziki Jonathan Tan, bu sirri izah etmək üçün yeni bir çərçivə təklif edib: "Pop III.1" nəzəriyyəsi. Bu model, ilk ulduzların indiki ulduzlardan tamamilə fərqli olduğunu, supermassiv ulduzlar kimi formalaşdığını və sonra möhtəşəm şəkildə məhv olduğunu irəli sürür. Bu ulduzlar qara dəlik toxumlarını geridə qoyaraq sonradan bütöv qalaktikaların formalaşmasına səbəb olub.

Tanın "Pop III.1" nəzəriyyəsinə görə, bu ilkin ulduzlar qaranlıq maddənin annihilasiyası (qarşılıqlı məhv) prosesinin təsiri altında inanılmaz ölçülərə qədər böyüyüb. Bu proses ulduzlara nəhəng miqdarda enerji ötürüb. Bu ulduzlar müasir ulduzlardan fərqli olaraq yalnız təmiz hidrogen və heliumdan ibarət olan, ağır elementlərdən məhrum bir kainatda yaranıb.

Ancaq nəzəriyyənin ən təsirli hissəsi burada başlayır. Tanın modelinə görə, bu supermassiv ulduzlar sakitcə formalaşmayıb və məhv olmayıb, əksinə, onların mövcudluğu parlaq işıq flaşları ilə elan edilib. Bu flaşlar kainatın bütün hidrogen qazını sürətlə ionlaşdıraraq ulduzların doğumunu xəbər verib.

Jonathan Tan, "Modelimizə görə, qara dəliklərin supermassiv ulduz sələfləri kainatın hidrogen qazını sürətlə ionlaşdırmalı və doğumlarını bütün kosmosu dolduran parlaq flaşlarla elan etməli idi," deyə açıqlama verib.

Bu "flaş ionizasiyası" kainat tarixində indiyə qədər məlum olan normal qalaktikaların ionizasiyasından daha erkən bir mərhələni təmsil edir. Nəzəriyyənin təsirləri yalnız qara dəliklərin yaranması ilə məhdudlaşmır. Bu erkən ionizasiya hadisəsi müasir kosmologiyada bir sıra problemləri, o cümlədən "Hubble Tension" (Hubble gərginliyi) adlanan kainatın genişlənmə sürətinin ölçülməsi metodları arasındakı fikir ayrılığını həll etməyə kömək edə bilər.

Əgər nəzəriyyə təsdiqlənərsə, kainatın təkamülünün ən erkən fazası ilə bağlı anlayışımız köklü şəkildə dəyişəcək. İlk normal ulduzların tədricən formalaşması əvəzinə, kainat bütün məkanı dolduran supermassiv ulduzların parlaq işıq şousu ilə işıqlanmış ola bilər. Bu ulduzlar sürətlə yanıb-sönərək böyük qara dəliklər geridə qoyub, nəticədə bu qara dəliklər bizim Samanyolu da daxil olmaqla bütün böyük qalaktikaların cazibə mərkəzləri halına gəlib.

Bu nəzəriyyə həm astronomlar üçün, həm də kosmologiya sahəsindəki araşdırmalar üçün yeni bir üfüq açır.