Elm və Kosmos
Laboratoriyada Buzlu Ayların Simulyasiyası
1
1
Süni İntellekt
Oxumaq vaxt alır?
Məqalələri dinləyə bilərsiz
Sheffield Universitetinin alimləri Günəş sistemindəki buzlu peyklərdə suyun davranışını araşdırmaq üçün laboratoriyada simulyasiya həyata keçiriblər. Bu tədqiqat, Yupiterin peyki Europa və Saturnun peyki Enceladusun buzlu səthlərindəki suyun necə hərəkət etdiyini öyrənmək məqsədini daşıyır. Hər iki peyk, səthlərindəki buzun altında duzlu su okeanlarına sahibdir və bu okeanlar buzlu peyklərin səthlərini yenidən formalaşdıran kriovulkanizm prosesində mühüm rol oynayır.
Kriovulkanizm, suyun, ammonyakın və metanın peykin daxili hissəsindən səthinə və hətta kosmosa qədər daşınmasını əhatə edir. Enceladusun səthində -193°C temperaturda su buxarı və buz hissəcikləri kosmosa püskürür. Europada isə səth temperaturu -160°C ilə -220°C arasında dəyişir, bu da buzları daş kimi sərt hala gətirir. Alimlər bu ekstremal şəraitdə suyun davranışını anlamaq üçün "George" adlı aşağı təzyiqli kamera quraraq təcrübələr aparıblar.
Tədqiqat qrupu, suyun aşağı temperaturda və aşağı təzyiqdə necə qaynayıb buxarlandığını müşahidə edib. Bu proses zamanı suyun soyuması nəticəsində buz parçaları yaranıb və buz səthi formalaşıb. Lakin, suyun altındakı təzyiq artaraq buzun çatlamasına səbəb olub və su yenidən səthə çıxıb. Bu proses təkrarlandıqca kriovulkanizmə bənzər bir davranış müşahidə edilib.
Tədqiqatın nəticələri, Günəş sistemindəki digər buzlu peyklərin səthlərindəki kriovulkanik fəaliyyətin izlərini aşkar etmək üçün yeni imkanlar yarada bilər. Sheffield Universitetinin alimləri, bu simulyasiyanın peyklərin səthindəki qeyri-bərabər buz örtükləri və topoqrafik dəyişikliklərə dair məlumatlar təqdim etdiyini bildiriblər. Bu cür dəyişikliklər, gələcək kosmik missiyalar üçün planlaşdırmada və buzlu peyklərin sirli proseslərini anlamaqda əhəmiyyətli ola bilər.
Məsələn, Yeni Ufuklar missiyası Plutoda kriovulkanik fəaliyyətin unikallığını göstərən strukturlar aşkar edib. Bu proses, Plutonun daxili hissəsinin bir müddət istiliyi qoruyaraq su-buz materiallarının səthə çıxmasına imkan verdiyini göstərir. Bu tədqiqatlar, uzaq buzlu dünyaların sirli təbiətini daha yaxşı anlamaq üçün mühüm addımlar hesab olunur.
1