Marsın səthindəki ekstremal temperatur və quraqlıq səbəbindən maye suyun əmələ gəlməsi qeyri-mümkün hesab olunur. Bu, yaşayış üçün vacib bir şərtdir. Bununla belə, maye suyun mövcudluğu yalnız yüksək duz konsentrasiyasına malik olan brinlər (duzlu məhlullar) formasında mümkündür. Bu məhlullar daha aşağı temperaturlarda donma qabiliyyətinə malikdir. Lakin Marsda brinlərin əmələ gəlməsi mümkün olub-olmaması sualı hələ də cavabsız qalırdı. Arkansas Universitetinin Kosmik və Planetar Elmlər Mərkəzinin tədqiqatçı professoru Vinsent Şevriye bu mövzunu 20 ildir araşdırır və indi bu suala cavab tapdığına inanır: "Bəli, mümkündür." Onun bu mövzudakı tapıntıları "Communications Earth and Environment" jurnalında dərc edilib. Şevriye, Viking 2 eniş yerindən alınan meteoroloji məlumatları və kompüter modelləşdirməsini istifadə edərək, gec qış və erkən yaz mövsümlərində ərimiş donlardan brinlərin qısa müddət ərzində yarana biləcəyini müəyyən edib. Bu, Mars səthinin tamamilə maye sudan məhrum olduğu fikrini sarsıdır və oxşar proseslərin digər donma potensialı olan bölgələrdə, xüsusən orta və yüksək enliklərdə baş verə biləcəyini göstərir. Viking 2 missiyası 1976-cı ildə Marsa eniş edib və Şevriye qeyd edir ki, "Bu, Marsda donmanın açıq şəkildə müşahidə olunduğu, müəyyən edildiyi və xarakterizə edildiyi yeganə missiya idi." Donmanın əriməsi Marsda maye brinlərin tapılması üçün ən yaxşı fürsət təqdim edir. Lakin burada bir çətinlik var: Marsda don sürətlə sublimasiya olunur, yəni bərk haldan birbaşa qaz halına keçir. Bu, planetin unikal atmosfer şəraiti ilə bağlıdır. Şevriye, Viking 2 məlumatlarını Mars İqlim Bazası məlumatları ilə birləşdirərək müəyyən edib ki, gec qış və erkən yaz mövsümlərində brinlərin əmələ gəlməsi üçün qısa bir pəncərə mövcuddur. Xüsusilə, bir Mars ayı ərzində (təxminən iki Yer ayına bərabər) gün ərzində iki dəfə—səhər erkən və axşamüstü—şərait uyğun olur. Marsda duzların bolluğu mövcuddur və Şevriye uzun müddətdir ki, perkloxoratların brin əmələ gəlməsi üçün ən perspektivli duzlar olduğunu irəli sürür. Çünki bu duzların eutektik temperaturu (duz-su qarışığının ərimə nöqtəsi) çox aşağıdır. Kalsium perkloxorat brini −75 dərəcə Selsidə donur, halbuki Marsın ekvatorundakı orta səth temperaturu −50 dərəcə Selsidir. Bu, kalsium perkloxorat brininin maye halda qala biləcəyi bir zonanın mövcud ola biləcəyini göstərir. Məlum məlumatlara əsaslanan modelləşdirmə təsdiq edib ki, gec qış və erkən yaz mövsümlərində bir ay ərzində hər gün iki dəfə temperatur təxminən −75 dərəcə Selsi civarında olur. Bu, kalsium perkloxorat brinlərinin əmələ gəlməsi üçün ideal şəraiti təmin edir. Günün digər vaxtlarında ya çox isti, ya da çox soyuq olur. Şevriyenin tapıntıları brinlərin mövcudluğunu qətiyyətlə sübut etməsə də, onların kiçik miqdarda və təkrarlanan şəkildə mövcud olma ehtimalını gücləndirir. Hətta keçmiş və ya gələcək landerlər tərəfindən birbaşa kalsium perkloxorat brininə dair sübut tapılsa belə, bu, böyük miqdarda olmayacaq. Marsın torpaq qatının yalnız təxminən 1%-i kalsium perkloxoratlardan ibarətdir və Marsda əmələ gələn don çox nazikdir—bir millimetrdən də az qalınlıqda. Buna görə də, çoxlu miqdarda su yaratmaq ehtimalı azdır, xüsusən də insan həyatı üçün kifayət qədər deyil. Bununla belə, bu, planetin daha soyuq və quraq şəraitə uyğunlaşmış həyat formalarını dəstəkləyə biləcəyini istisna etmir. Hər halda, Şevriye brinlərin müəyyən edilmiş şəraitdə əmələ gəlməsi ilə bağlı tapıntılarından ruhlanıb və bunun daha da təsdiqlənməsini gözləyir. O, məqaləsinin nəticəsində qeyd edir: "Brinlərin əmələ gəlməsi ilə mövsümi don dövrləri arasındakı güclü əlaqə, keçici su fəaliyyətinin ən çox ehtimal olunduğu spesifik dövrləri vurğulayır. Bu, gələcək astrobioloji araşdırmaların planlaşdırılmasında rəhbər ola bilər." "Yerində higrometrlərlə (havada nəmlik miqdarını ölçən cihazlar) və kimyəvi sensorlarla təchiz olunmuş robot landerlər bu mövsümi pəncərələri hədəf ala bilər. Bu, brinlərin əmələ gəlməsini birbaşa aşkarlamaq və bu mayelərin nə qədər davam etdiyini müəyyənləşdirmək üçün imkan yarada bilər." Daha çox məlumat: Vincent F. Chevrier, "Perchlorate brine formation from frost at the Viking 2 landing site," Communications Earth & Environment (2025). DOI: 10.1038/s43247-025-02411-0.