Marsda 15,000 kilometrdən çox qədim çay yataqlarının kəşfi Qırmızı Planetin əvvəllər düşünüləndən daha nəm olduğunu göstərir. Tədqiqatçılar Marsın cənub yüksəkliyində yerləşən Noachis Terra bölgəsində flüvial sinüslü silsilələri—yəni çayların çökməsi nəticəsində əmələ gələn və ətraf materialın eroziyaya uğraması ilə üzə çıxan strukturları araşdırıblar. Bu cür silsilələr Marsın müxtəlif bölgələrində də tapılıb və bu, planetin bu hissəsində axar suyun geniş şəkildə mövcud olduğunu göstərir. Bu suyun əsas mənbəyinin isə yağıntılar olduğu düşünülür. Yeni tədqiqat, Open Universitetinin doktorantı Adam Losekoot tərəfindən aparılıb və 2025-ci ildə Durhamda keçirilən Kral Astronomiya Cəmiyyətinin Milli Astronomiya Toplantısında təqdim edilib. Tədqiqat nəticələri göstərir ki, səth suyu təxminən 3,7 milyard il əvvəlki Noachian-Hesperian keçid dövründə Noachis Terra bölgəsində sabit olub. Noachis Terra, az sayda vadilər şəbəkəsinə malik olduğu üçün Marsın digər bölgələri qədər geniş öyrənilməyib. Bu vadilər adətən tarixi yağış və axıntını təsbit etmək üçün istifadə olunur. Lakin bu tədqiqat flüvial sinüslü silsilələrə əsaslanaraq qədim səth suyu üçün alternativ dəlillər təqdim edir. "Marsı, xüsusilə Noachis Terra kimi az tədqiq edilmiş bir bölgəni öyrənmək həyəcanvericidir, çünki bu, milyardlarla il ərzində demək olar ki, dəyişməz qalan bir mühitdir. Bu, Yer üzündə mümkün olmayan fundamental geoloji prosesləri qeydə alan bir zaman kapsuludur," deyə Losekoot bildirib. Tədqiqat qrupu, Mars Orbiter Laser Altimeter (MOLA), Context Camera (CTX) və High Resolution Imaging Science Experiment (HiRISE) kimi üç orbital alətdən əldə edilən məlumatlardan istifadə edib. Bu məlumatlar tədqiqatçılara geniş ərazidə silsilə sistemlərinin yerlərini, uzunluqlarını və morfologiyalarını xəritələşdirmək imkanı yaradıb. Bir çox xüsusiyyətlər ayrı-ayrı silsilə seqmentləri kimi görünür, digərləri isə yüzlərlə kilometr uzanan və ətraf mühitdən onlarla metr yüksəklikdə olan sistemlər təşkil edir. Bu silsilələrin geniş yayılması və forması onların nisbətən sabit səth şəraitində, geoloji baxımdan əhəmiyyətli bir dövr ərzində formalaşdığını göstərir. "Bizim işimiz Marsın bir zamanlar daha mürəkkəb və aktiv bir planet olduğunu göstərən yeni bir sübut təqdim edir. Bu, bu cür bir araşdırmada iştirak etmək üçün çox həyəcanverici bir şeydir," deyə Losekoot əlavə edib. Silsilələrin geniş və bir-birinə bağlı sistemlər yaratması, nəmli şəraitin nisbətən uzun müddət davam etdiyini göstərir. Bu isə Noachis Terra bölgəsinin geoloji baxımdan əhəmiyyətli bir dövrdə isti və nəmli şərait yaşadığını təsdiqləyir. Bu tapıntılar Marsın ümumiyyətlə soyuq və quru bir planet olduğu və bir neçə vadinin yalnız buz təbəqələrinin əriməsi nəticəsində qısa istiləşmə dövrlərində formalaşdığı nəzəriyyələrinə meydan oxuyur.