2025-ci il martın 28-də Myanma 7,8 bal gücündə dağıdıcı zəlzələ ilə sarsıldı. Bu təbii fəlakət 5,000-dən çox insanın həyatına son qoydu və hətta qonşu ölkələrdə də ciddi ziyanlara səbəb oldu. Yeni bir araşdırmaya görə, bu zəlzələnin cənub hissəsindəki çatlama sürəti saniyədə 5 ilə 6 kilometr arasında dəyişərək “supershear sürəti” adlanan fövqəl sürətə çatıb. Bu fenomen zəlzələnin dağıdıcı təsirində mühüm rol oynayıb.

Zəlzələ Saginq çatında baş verib. Bu çat Myanmanın şimaldan cənuba doğru uzanan zəlzələ zonasını təşkil edir və iki tektonik plitənin horizontal şəkildə sürüşməsi ilə xarakterizə olunur. Seismoloji və peyk görüntüləri əsasında aparılan araşdırmalara görə, bu zəlzələ zamanı təxminən 480 kilometr uzunluğunda çatlama qeydə alınıb. Çatlama zonasında bəzi hissələrdə yerin 7 metrə qədər (23 fut) sürüşməsi müşahidə edilib. Xüsusilə Mandalay və Nay Pi Tav şəhərləri arasında yerləşən bölgədə bu sürüşmələr daha aydın şəkildə qeydə alınıb.

Supershear sürəti fenomeni zamanı zəlzələnin çatlama sürəti, yaranan S dalğalarının sürətini aşır. S dalğaları nisbi yavaş hərəkət edir, lakin yerin səthində güclü dağıdıcı təsir yaradır. Bu supershear fenomeni nəticəsində zəlzələnin cənub istiqamətinə doğru daha böyük ziyan vurduğu düşünülür.

Kaliforniya Universitetindən seismoloq Torn Ley bildirib ki, Nay Pi Tav yaxınlığında yerləşən seismik stansiyalarda qeydə alınan məlumatlar supershear sürətini təsdiqləyir. O, bu məlumatların digər uzun çatlamalı zəlzələlərlə müqayisədə daha aydın olduğunu vurğulayıb.

Saginq çatının ən son belə böyük zəlzələsi 1912-ci ildə baş vermişdi. Alimlər bu çatın daha geniş tarixçəsinin öyrənilməsinin gələcəkdə baş verə biləcək zəlzələləri proqnozlaşdırmaq üçün vacib olduğunu qeyd edirlər. Bununla yanaşı, zəlzələləri dəqiq proqnozlaşdırmaq mümkün olmasa da, erkən xəbərdarlıq sistemləri insanlara önəmli saniyələr qazandıra bilər. Android Earthquake Alerts (AEA) kimi smartfon əsaslı sistemlər bu sahədə ənənəvi seismik şəbəkələrlə müqayisədə uğurlu nəticələr göstərir.