Astronomlar nadir tapılan dördqat ulduz sistemi kəşf edərək qəhvəyi cırtdanların tədqiqində mühüm irəliləyişə nail olublar. Qəhvəyi cırtdanlar, kütləsi bir planetdən böyük, lakin ulduz olmaq üçün yetərincə atom birləşməsi həyata keçirə bilməyən göy cisimləridir.

Bu nadir dördqat ulduz sistemi Monthly Notices of the Royal Astronomical Society jurnalında dərc olunan araşdırma çərçivəsində müəyyən edilib. Sistem, 82 işıq ili uzaqlığında, Antlia bürcündə yerləşən iki qırmızı cırtdan ulduz və iki soyuq qəhvəyi cırtdandan ibarətdir. Beynəlxalq tədqiqat qrupu tərəfindən aşkarlanan sistemə UPM J1040−3551 AabBab adı verilib.

Sistemin kəşfi, Avropa Kosmik Agentliyinin Gaia astrometrik peyki və NASA-nın Wide-field Infrared Survey Explorer (WISE) peyki vasitəsilə əldə edilmiş məlumatlar əsasında mümkün olub. Gaia peyki sistemin müştərək bucaq sürətini ölçərək, bu cisimlərin eyni istiqamətdə hərəkət etdiyini göstərib.

Sistem iki cütlükdən ibarətdir: UPM J1040−3551 Aab (Aa və Ab ulduzları) və UPM J1040−3551 Bab (Ba və Bb qəhvəyi cırtdanları). Bu cütlüklər biri-birindən 1,656 astronomik vahid (AU) məsafədə yerləşir. 1 AU Yerlə Günəş arasındakı məsafəyə bərabərdir. UPM J1040−3551 Aab cütlüyü iki bərabər kütləli qırmızı cırtdan ulduzdan ibarətdir, onların temperaturu təxminən 3,200 Kelvin (2,900°C) təşkil edir, kütlələri isə Günəşin kütləsinin 17%-nə bərabərdir.

UPM J1040−3551 Bab cütlüyü isə daha soyuq qəhvəyi cırtdanlardan ibarətdir. Onların temperaturu müvafiq olaraq 820 Kelvin (550°C) və 690 Kelvin (420°C) təşkil edir. Bu cisimlər Yupiterə bənzər ölçülərə malikdir, lakin kütlələri Yupiterin kütləsindən 10-30 dəfə çoxdur.

Sistemin kəşfi astronomlar üçün dördqat ulduz sistemlərinin formalaşma yollarını araşdırmaq üçün nadir imkan yaradır. Professor Zenghua Zhang, sistemin sabit orbitə malik olmasının onun unikal xüsusiyyətlərindən olduğunu vurğulayıb.

Araşdırmanın digər mühüm iştirakçılarından biri, Braziliya Milli Astrofizika Laboratoriyasının əməkdaşı Dr. Felipe Navarete, spektroskopik müşahidələr vasitəsilə sistemin komponentlərini daha ətraflı tədqiq edib. Dr. Navarete, Cənubi Astrofizika Araşdırmaları (SOAR) Teleskopu ilə həm optik, həm də infraqırmızı spektrləri əldə edib.

Sistemin yaşı 300 milyon ilə 2 milyard il arasında qiymətləndirilir. Bu məlumatlar qəhvəyi cırtdanların tədqiqində yaş-kütlə qeyri-müəyyənliyini həll etməkdə mühüm rol oynaya bilər. Professor Adam Burgasser, bu sistemin həm yaş, həm də kütlə ölçüləri üçün etalon ola biləcəyini qeyd edib.

Bu kəşf, qəhvəyi cırtdanların tədqiqində yeni imkanlar yaradır və Günəş sisteminin yaxınlığında yerləşən ulduz sistemlərinin müxtəlif formalaşma yollarını anlamağa kömək edir.