Elm və Kosmos
NASA-nın Lunar Trailblazer missiyası sona çatdı
1
1
Süni İntellekt
Oxumaq vaxt alır?
Məqalələri dinləyə bilərsiz
NASA-nın Lunar Trailblazer adlı Ay missiyası 31 iyul tarixi etibarilə sona çatdı. Fevralın 26-da baş tutan buraxılışdan bir gün sonra kosmik aparatla əlaqəni itirən missiya operatorları, bütün cəhdlərə baxmayaraq, iki tərəfli rabitəni bərpa edə bilmədilər.
Lunar Trailblazer missiyasının əsas məqsədi Ayın səthindəki suyun yüksək dəqiqlikli xəritələrini hazırlamaq, suyun hansı formada olduğunu, miqdarını və zamanla necə dəyişdiyini müəyyənləşdirmək idi. Bu xəritələr gələcək robotik və insanlı Ay tədqiqatlarına, həmçinin kommersiya maraqlarına dəstək olmaqla yanaşı, Günəş Sistemi daxilindəki su dövrlərinin anlaşılmasına da töhfə verəcəkdi.
Kosmik aparat, SpaceX-in Falcon 9 raketi ilə NASA-nın Kennedi Kosmik Mərkəzindən 26 fevral saat 19:16-da buraxılmış və 48 dəqiqə sonra raketdən ayrılaraq Ay istiqamətində uçuşuna başlamışdı. Kaliforniya Texnologiya İnstitutunun Pasadena şəhərindəki IPAC mərkəzindəki missiya operatorları, həmin gün saat 20:13-də kosmik aparatla ilk əlaqəni qurmuşdular. Lakin ertəsi gün əlaqə itirilmişdi.
İki tərəfli rabitənin olmaması səbəbindən komanda, kosmik aparatı tam diaqnostika edə və onun uçuş trayektoriyasını qorumaq üçün mühərrik əməliyyatlarını həyata keçirə bilmədi. NASA-nın Elm Missiyası Direktorluğunun müavini Nicky Fox, "NASA olaraq, Lunar Trailblazer kimi yüksək riskli, yüksək mükafatlı missiyaları həyata keçirərək yeni elmi yanaşmalar tapmağa çalışırıq. Bu, istədiyimiz nəticə olmasa da, Lunar Trailblazer kimi təcrübələr gələcəkdə kiçik, aşağı büdcəli peyklərin innovativ elmi tədqiqatlar aparması üçün riski azaltmağa kömək edir," - deyə bildirib.
Missiya zamanı əldə edilən məhdud məlumatlar göstərdi ki, kosmik aparatın günəş panelləri düzgün istiqamətlənmədiyi üçün batareyaları boşalmışdı. Bir neçə ay ərzində dünyanın müxtəlif yerlərindəki təşkilatlar, Lunar Trailblazer-in radio siqnalını dinləyərək və mövqeyini izləyərək dəstək verdilər. Radar və optik müşahidələr göstərdi ki, kosmik aparat yavaş bir şəkildə fırlanaraq dərin kosmosa doğru irəliləyir. NASA-nın Jet Propulsion Laboratory-dən layihə mühəndisi Andrew Klesh, "Lunar Trailblazer Ayın uzağında hərəkət edərkən, modellərimiz göstərdi ki, günəş panelləri daha çox günəş işığı ala bilər, bu da batareyaların dolmasına və radio siqnalının aktivləşməsinə səbəb ola bilərdi. Ancaq kosmik aparatın məsafəsi çox uzaqlaşdığı üçün siqnalların zəifliyi səbəbindən əlaqənin bərpası mümkün olmadı," - deyə qeyd edib.
Lunar Trailblazer missiyası zamanı inkişaf etdirilən texnologiyalar gələcək layihələrdə istifadə ediləcək. Missiyanın "HVM3" adlı yüksək dəqiqlikli görüntü spektrometri Ayın səthindəki su və mineralların xəritələndirilməsi üçün hazırlanmışdı. Həmçinin, "Lunar Thermal Mapper" adlı alət Böyük Britaniyanın Oksford Universiteti tərəfindən Ayın səthindəki istilik və silikat qayalarının tərkibini analiz etmək üçün hazırlanmışdı. NASA-nın gələcək missiyalarında JPL tərəfindən hazırlanmış "UCIS-Moon" spektrometri bu texnologiyaların davamı olaraq Ay səthindəki su və minerallar haqqında daha yüksək məkan dəqiqliyi ilə məlumat verəcək.
Caltech-in missiya rəhbəri Bethany Ehlmann, "Kosmik aparatımız Ay səthinə çatmasa da, inkişaf etdirdiyimiz iki elmi alət və bir araya gətirdiyimiz komandalar dünya səviyyəsindədir. Bu biliklər və texnologiyalar digər layihələrə dəstək olacaq," - deyə bildirib.
1