Elm dünyasında dərman kəşfi hər zaman çətin və vaxt aparan bir proses olub. Bu sahədəki ənənəvi üsullar, laboratoriya şəraitində hüceyrələr üzərində kimyəvi birləşmələrin təsirini tədqiq etməklə həyata keçirilir. Lakin bu metodun yavaş olması mütəxəssisləri daha effektiv yollara yönəldib. Süni intellektin (AI) tətbiqi hazırda bu sahədə inqilabi dəyişikliklər vəd edir.

23 oktyabr 2025-ci ildə Science jurnalında dərc olunan yeni bir araşdırma, süni intellektin dərman kəşfində istifadəsini daha da irəlilədən bir modeli təqdim etdi. 'DrugReflector' adlı bu model, insan hüceyrələrinin gen ifadə məlumatlarına əsaslanaraq dərmanların təsirini daha dəqiq proqnozlaşdırmağa qadirdir.

Pekin Universitetinin hüceyrə biologiyası üzrə mütəxəssisi Hongkui Deng bu yanaşmanı belə qiymətləndirib: 'Bu, gələcək üçün güclü bir plan təqdim edir. Model öz sınaqlarından öyrənən 'ağıllı' bir sistem yaradır.'

Ənənəvi dərman kəşfi metodları on minlərlə kimyəvi birləşmənin təsirini araşdırır. Lakin bu proses həm maliyyə baxımından bahalıdır, həm də çox vaxt tələb edir. MIT-dən biomühəndis Alex Shalek bildirir ki, bu cür geniş miqyaslı analizləri daha mürəkkəb testlərlə birləşdirmək çox çətindir.

Bu çətinliklərə cavab olaraq, Shalek və həmkarları, həmçinin Cellarity adlı biotexnologiya şirkəti bir araya gəliblər. Onlar 'DrugReflector' adlanan süni intellekt modelini təlimləndirərək, 9600 kimyəvi birləşmənin 50-dən çox hüceyrə növündə gen fəaliyyətini necə dəyişdirdiyini araşdırıblar. Modelin məqsədi yeni dərmanların kəşfi üçün daha sürətli və effektiv bir yol tapmaq idi.

Əldə olunan nəticələr təsirli olub. 'DrugReflector' adi kimyəvi kitabxanalardan təsadüfi birləşmələr seçmək metodundan 17 dəfə daha effektiv işləyib. Üstəlik, ilk sınaq nəticələrinin təkrar modelləşdirilməyə əlavə edilməsi ilə uğur göstəricisi iki dəfə artıb.

Bu yanaşma, gen məlumatlarından istifadə edərək yeni dərmanların tapılmasını sürətləndirə bilər. Məsələn, tədqiqatçılar bu modeli trombositlərin və qırmızı qan hüceyrələrinin yaranmasını təsir edən kimyəvi maddələri tapmaq üçün istifadə ediblər. Bu xüsusiyyət bəzi qan xəstəliklərinin müalicəsində faydalı ola bilər.

Süni intellektin dərman kəşfindəki rolu təkcə sürəti artırmaqla bitmir. Bu innovativ texnologiya elmi araşdırmaları daha dəqiq edir və insan sağlamlığının qorunmasında yeni üfüqlər açır. Nəticədə, xəstəliklərin müalicəsi üçün daha effektiv dərmanların inkişafı mümkün olur.