Elm və Kosmos
Peyklər Radio Astronomiyasını Necə Susdurur?
1
1
Süni İntellekt
Oxumaq vaxt alır?
Məqalələri dinləyə bilərsiz
Radio astronomiyanın qarşısında duran ən böyük problemlərdən biri bu gün minlərlə internet peykinin Yer orbitinə daxil olması ilə yaranan müdaxilədir. Curtin Universitetinin apardığı irimiqyaslı tədqiqat, qlobal internet bağlantısı məqsədi ilə kosmosa göndərilən peyklərin elmi araşdırmalara təsirini üzə çıxarıb. Bu peyklər, kainatın sirrlərini açmağa çalışan alimlərin istifadə etdiyi zəif radio siqnallarını təsadüfən maneə törədir. Tədqiqat göstərir ki, bu vəziyyət təkcə qaranlıq maddə və ya Einşteynin nəzəriyyələrinin yoxlanılması kimi elmi məqsədlərə deyil, həm də gələcəkdə qurulacaq Square Kilometre Array (SKA) teleskopunun effektivliyinə ciddi təhlükə yaradır.
SpaceX-in Starlink layihəsi çərçivəsində Yer orbitində artıq 7,000-dən çox peyk yerləşdirilib və bu say artmaqda davam edir. Curtin Universitetinin tədqiqatçıları, SKA teleskopu üçün nəzərdə tutulmuş avadanlıqdan istifadə edərək 76 milyon səma görüntüsünü təhlil edib və 1,806 Starlink peykindən 112,000-dən çox radio siqnalı aşkarlayıblar. Bu siqnalların bəziləri, radio astronomiya üçün qorunan tezliklərdə yayımlanır və alimlərin məlumatları dəqiq təhlil etməsini çətinləşdirir.
Tədqiqatı aparan doktorant Dylan Grigg bildirir ki, peyklərdən yayılan bu siqnallar məqsədyönlü deyil, elektron komponentlərin təsadüfi səs-küyüdür. Bu təsadüfi səs-küy isə peyklərin enerji sistemləri və prosessorlarından qaynaqlanır və proqnozlaşdırılması çətin olur. Tədqiqat zamanı 150.8 MHz tezlikdə yayımlanan 703 peyk siqnalı aşkarlanıb ki, bu da xüsusilə narahatlıq doğurur.
SKA teleskopunun tikintisi davam edir və onun köməyi ilə alimlər ulduzların ilk dəfə necə formalaşdığını, qaranlıq maddənin təbiətini və hətta Einşteynin nisbi nəzəriyyələrini yenidən yoxlamağı planlaşdırırlar. Lakin bu cür elmi nailiyyətlər üçün "radio səssizliyi", yəni süni müdaxilələrdən azad elektromaqnit mühiti zəruridir.
Professor Steven Tingay, bu problemin həlli üçün beynəlxalq qaydaların yenilənməsinin vacibliyini vurğulayır. Hal-hazırda mövcud olan qaydalar yalnız məqsədyönlü yayımları tənzimləyir və təsadüfi siqnalları əhatə etmir. Bununla belə, SpaceX ilə aparılan müzakirələrin konstruktiv olduğu qeyd edilir.
Qlobal internet bağlantısının təhsil, səhiyyə və iqtisadi imkanlar baxımından gətirdiyi faydalar danılmazdır. Lakin alimlər texnoloji inkişafın kosmik mənşəyimizi anlamaq üçün olan imkanları məhdudlaşdırmaması üçün balans tapılmasının vacibliyini bildirirlər. Problemin həlli texnoloji irəliləyişi dayandırmaq deyil, əksinə, onun təsadüfən elmi nailiyyətlərə mane olmamasını təmin etməkdir.
1