2004-cü ildə arxeoloqlar İndoneziyanın Flores adasında Homo floresiensis adlı qədim insan növünü aşkar etdilər. “Hobbit” ləqəbli bu üç fut uzunluğunda hominin təxminən 60,000 ilə 100,000 il əvvəl yaşamışdır. Bu kəşf Cənub-Şərqi Asiyanın adalarında qədim insan qalıqları və onların izlərini axtarmağa təkan verdi.

Filippinlərin Luzon adasında, alimlər daha bir kiçik bədənli hominin Homo luzonensis tapdılar, qalıqların yaşı 50,000 ilə 67,000 il arasında qiymətləndirilmişdir. Bölgədəki tədqiqatçılar həmçinin fosillərdən daha qədim artefaktlar, o cümlədən Floresdə 1,02 milyon il əvvəlki və Luzonda 700,000 il əvvəlki daş alətlər aşkar etdilər ki, bu da homininlərin fosillərdən daha əvvəl bölgəyə gəldiyini göstərir.

İndi isə, daha böyük Sulavesi adasında tədqiqatçılar 1,04 milyon ilə 1,48 milyon il arasında qiymətləndirilən daş alətlər tapıblar. Bu kəşf homininlərin adada mövcudluğunu yüz minlərlə il geri çəkir. Əvvəllər Sulavesidə hominin aktivliyinin ən erkən izləri təxminən 194,000 il əvvələ aid idi.

Sulavesidəki ekspedisiyaya İndoneziyanın Milli Tədqiqat və İnnovasiya Agentliyindən arxeoloq Budianto Hakim rəhbərlik etmişdir. Komanda adanın cənubundakı Calio adlı ərazidə yeddi daş alət tapdı. Ən gənc alət səthdə, ən qədimi isə təxminən 60 santimetr dərinlikdə tapıldı. Ətrafdakı qayanın təxmini yaşı və üstündə tapılan nəhəng donuz çənəsi əsasında, alətlərin yaşı ən azı bir milyon, bəlkə də təxminən 1,5 milyon ildir.

Gerrit van den Bergh, Avstraliyanın Wollongong Universitetindən paleontoloq, bu tapıntılarla bağlı Nature jurnalında nəşr olunan bir məqalənin müəlliflərindən biri, belə deyir: “Ən azı bir milyon il əvvəl Sulavesidə alət hazırlayan homininlər mövcud idi.”

Bununla belə, bir sual açıq qalır: Bu erkən alət hazırlayanlar Homo floresiensis, Homo luzonensis, onların qohumları, yoxsa hələ aşkar edilməmiş bir növ idimi?

Daş alətlərin kəşfi qədim insanların, kim olursa olsunlar, bu adalara necə gəldiklərini və burada necə sağ qaldıqlarını göstərir. Adam Brumm, Avstraliyanın Griffith Universitetindən arxeoloq, homininlərin adaya gəmi ilə gəldiyini düşünmür. Brumm deyir ki, “Çox güman ki, onlar Sulavesiyə Asiya materikindən siçanlar və meymunların etdiyi kimi keçiblər – təsadüfən, yəqin ki, təbii üzən bitki ‘raftlarında’, bəlkə də sunamidən sonra.”

Bu kəşf homininlərin adalar arasında necə köç etdikləri haqqında daha çox suallar doğurur. Sulavesidəki homininlər Homo erectus növündən təkamül etmiş ola bilər. Thomas Ingicco, Fransanın Paris şəhərindəki Milli Təbiət Tarixi Muzeyindən paleoantropoloq, Homo erectus-un Cənub-Şərqi Asiya adalarındakı homininlərin ən çox ehtimal olunan əcdadı olduğunu deyir.

Sulavesidəki qədim insan fosillərinin axtarışı yaxın zamanda başlayacaq.