Süni intellektin iş dünyasında inqilabi dəyişikliklərə səbəb olacağı və yeni bir dövr açacağı ilə bağlı müzakirələr getdikcə artır. Bu kontekstdə, bir əsr əvvəl texnologiyanın iş saatlarını azaltmaq üçün necə istifadə edildiyi məsələsi yenidən gündəmə gəlir.

1930-cu illərdə ABŞ-da Kellogg's şirkəti iş saatlarını səkkizdən altı saata endirərək işçilərə daha çox asudə vaxt təmin etməyi hədəfləyən bir model tətbiq etmişdi. Bu addım həmin dövrdə geniş dəstək qazandı. Forbes jurnalı belə yazırdı: "Düşüncəli sənaye liderləri deyirlər: 'İnsanlar üçün qısa iş saatları, maşınlar üçün uzun iş saatları.'" Lakin bu ideya 1940-cı ilə qədər davam edə bildi. Hökumət, sənaye və işçi birlikləri arasında qarşılıqlı öhdəliklərin pozulması bu hərəkatın sona çatmasına səbəb oldu.

Hazırda isə iş saatlarının azaldılması ideyası demək olar ki, unudulub. İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının (OECD, İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı, Paris mərkəzli) statistikaları göstərir ki, 1980-ci illərdən bəri bir çox ölkələrdə, o cümlədən Böyük Britaniyada boş vaxtların miqdarı azalıb. Lloyds Bankın apardığı araşdırmaya görə, orta statistik Britaniya vətəndaşı həftədə cəmi 23 saat "həqiqi azad" vaxt keçirir. Respondentlərin 86 faizi daha çox boş vaxta ehtiyac duyduqlarını bildiriblər.

Bu vəziyyətə optimist yanaşma yeni texnologiyalarla bağlıdır. Araşdırmalara görə, süni intellekt, avtomatlaşdırma və robot texnologiyaları yaxın iki il ərzində gündə iki saata qədər asudə vaxt təmin edə bilər. Lakin bu texnologiyaların həqiqətən boş vaxt yaratmaq üçün istifadə olunub-olunmadığı hələ də sual altındadır.

Microsoft-un həmtəsisçisi Bill Gates süni intellektin yaxın on il ərzində insanların əksər işlərini əvəz edəcəyini və nəticədə iki günlük iş həftəsinin yaranacağını proqnozlaşdırır. Lakin bu gün dörd günlük iş həftəsi belə çox uzaq görünür. Süni intellektin yaratdığı işsizlik dalğasına qarşı universal əsas gəlir kimi radikal tədbirlərə ehtiyac ola bilər.

Bir əsr əvvəl texnologiyadan istifadə edərək iş saatlarını azaltmaq və asudə vaxtı artırmaq üçün kollektiv iradə mövcud idi. İnsanların ailələri ilə daha çox vaxt keçirmək və ya hobbilərinə vaxt ayırmaq üçün seçim edəcəyi düşünülürdü. Lakin bu vizyon daha çox pul qazanmaq ideyasının iş mərkəzli həyat tərzi ilə əvəz olunması ilə nəticələndi.

Kellogg's işçiləri 1983-cü ildə altı saatlıq iş növbəsini tərk etməyə qərar verdilər. Bu qərar işdən çıxarılma təhlükəsi və maaş artımı vədi ilə təsirləndi. "İş həvəskarları qalib gəldi," deyə bir işçi bildirdi.

Bugünkü texnologiyalar insanlara daha çox boş vaxt təmin edə bilər və iş mərkəzli həyat tərzini dəyişdirə bilər. Lakin insanlar bu texnologiyaların potensialını anlamaq əvəzinə, daha çox iş görmək üçün istifadə edirlər. Tarix göstərir ki, asudə vaxtın artırılması kapitalizm daxilində də mümkün ola bilər. Lakin boş vaxtımızı qorumaq üçün mübarizə aparmasaq, onu işdə daha çox vaxt keçirməklə itirəcəyik.