Amerikalı alimlər tərəfindən aparılan yeni tədqiqatlar göstərir ki, meşə yanğınları nəticəsində su hövzələrində yaranan çirkləndiricilər bir neçə il ərzində çayları və dərələri zəhərləməyə davam edir. Kolorado Universitetinin Ətraf Mühitin Araşdırmaları üzrə Kooperativ İnstitutunun (CIRES) alimləri tərəfindən rəhbərlik edilən bu araşdırma, Qərbi ABŞ ərazisində yerləşən 500-dən çox su hövzəsində suyun keyfiyyətini analiz edib və yanğın sonrası su keyfiyyətinin geniş miqyaslı qiymətləndirilməsini ilk dəfə təqdim edib.

Tədqiqatın rəhbəri və CU Boulder Universitetinin doktorantı olmuş Karli Bruker bildirib ki, məqsəd yanğın sonrası su keyfiyyəti ilə bağlı ümumi tendensiyaları müəyyənləşdirmək və su idarəçiliyi strategiyalarını yanğınların təsirlərinə hazırlamaqdır. Araşdırmanın nəticələri göstərir ki, üzvi karbon, fosfor, azot və çöküntü kimi maddələr yanğın sonrası suyun keyfiyyətini səkkiz ilə qədər pisləşdirə bilər. Su idarəçiləri bu məlumatlardan gələcəkdə daha yaxşı planlama aparmaq və yanğınlar zamanı düzgün tədbirlər görmək üçün istifadə edə bilərlər.

Tədqiqatın baş müstəntiqi və CIRES-in əməkdaşı Ben Livneh qeyd edib ki, bu araşdırma qlobal su təminatı ilə bağlı qiymətləndirmələrdə olan boşluqları doldurmaq məqsədi daşıyır. Onun sözlərinə görə, fiziki hidrologiya sahəsində uzun müddətdir qitə miqyasında su ilə bağlı problemləri araşdıran alimlər bu yanaşmanı su keyfiyyətini başa düşmək üçün tətbiq etməyə çalışıblar.

Yanğın külü və torpağın məhv olması nəticəsində suyun keyfiyyətinin pisləşdiyi uzun müddətdir məlumdur. Lakin əvvəlki araşdırmalar əsasən yerli səviyyədə aparılıb. Bu yeni tədqiqatda isə yandırılmış və yandırılmamış su hövzələrindən 100,000-dən çox su nümunəsi analiz edilib. Nümunələrdə üzvi karbon, azot, fosfor, çöküntü və bulanıqlıq kimi göstəricilər ölçülüb.

Tədqiqatçılar yanğınların təsirini daha yaxşı başa düşmək üçün məlumat əsaslı modellər quraraq yanğınlardan əvvəl və sonra çirkləndiricilərin dəyişmə səviyyəsini ölçüblər. Son mərhələdə isə yanğın sonrası hər bir il üzrə orta göstəricilər hesablanıb və yandırılmamış hövzələrdəki nəticələrlə müqayisə edilib.

Araşdırmanın nəticələri göstərir ki, su hövzələri yanğınlardan sonra əvvəlki vəziyyətinə qayıtmaq üçün daha uzun müddət tələb edir. Üzvi karbon, fosfor və bulanıqlıq yanğından sonra birinci beş il ərzində əhəmiyyətli dərəcədə artır. Azot və çöküntü isə səkkiz ilə qədər yüksəlmiş səviyyədə qalır. Yanğınların təsiri daha meşəlik ərazilərdə daha ağır olur.

Ben Livneh bildirib ki, bəzi hallarda təsirlər dərhal hiss olunmur, çünki böyük fırtına baş vermədən qalan çirkləndiricilər aktivləşmir. Hər bir su hövzəsi yanğından fərqli təsir görür və bu, yanğınların çayın yaxınlığında, ya da daha uzaqda baş verməsindən, torpaq növündən, bitki örtüyündən və hava şəraitindən asılıdır.

Karli Bruker qeyd edib ki, su idarəçiləri üçün konkret rəqəmlərin təqdim edilməsi gələcək planlamada daha effektiv ola bilər. Onun sözlərinə görə, yalnız ümumi narahatlıqlar əsasında dayanıklılıq tədbirləri maliyyələşdirilə bilməz. Su idarəçilərinin planlama üçün real məlumatlara ehtiyacı var və bu araşdırma həmin ehtiyacı qarşılamağı hədəfləyir.