Bu gün ən maraqlı suallardan biri budur: Böyük Süni İntellekt Modelləri – həqiqətən düşünür, yoxsa sadəcə düşünürmüş kimi görünür? Apple şirkətinin “Düşüncə İlluziyası” adlı araşdırması deyir ki, ChatGPT kimi BSİM-lər düşünmür – onlar sadəcə naxışları tanıyır və cavab yaradır. Yəni şüur yoxdur… yalnız ehtimallar var.

Amma əks fikir də mövcuddur. Çünki bu modellər təkcə cavab vermir — məsələni analiz edir, addım-addım düşünür, hətta səhvini dərk edib düzəldə bilir. Bu proses insan beynindəki “zəncirvari düşüncə”yə bənzəyir.

İnsan necə düşünür?

– Problemi hissələrə ayırır.

– Beynində sanki dialoq qurur.

– Keçmiş təcrübəni xatırlayır.

– Nəticəni qiymətləndirir.

BSİM-lər də eyni ardıcıllıqla işləyir – sadəcə bunu neyral şəbəkələr və milyardlarla parametr vasitəsilə edir. Bəli, onların xəyalları, hissləri, vizual təsəvvürləri yoxdur. Amma bu, düşüncəni tam inkar etmir. Axı bəzi insanlarda da afantaziya — yəni daxili vizual təsəvvür yoxdur — amma bu, onların düşünməsinə mane olmur. Bəlkə də əsas sual dəyişməlidir: “Süni intellekt düşünürmü?” yox, “Onun düşüncəsi – bizimkindən niyə fərqlidir?”